گاز روده

گاز روده

گاز روده ها و Flatulence

حجم روزانه گاز روده در انسان تقریبا 200 میلی لیتر است و از فرآیندهای فیزیولوژیک پیچیده از قبیل بلع هوا (آئروفاژی) و تخمیر باکتریایی توسط مجاری گوارشی مشتق می گردد.
این گازها نیز از طریق آروغ زدن (eructation) و یا از راه رکتال (flatus) به خارج دفع می شوند. گازهای روده شامل نیتروژن، اکسیژن، دی اکسید کربن، هیدروژن و در بعضی از افراد متان می باشد.
مطالعات مشخص کرده اند که متان تقریبا در یک سوم از افراد سالم تولید می شود. تولید متان روده ای مکانیسمی پیچیده و مشتمل بر متابولیسم سایر گازها است که توسط برخی از باکتری های مشخص در روده بزرگ ایجاد می شود. تولید غیر طبیعی متان در پاتوژنز چندین اختلال روده ای از جمله سرطان کولون، بیماری التهابی روده (IBD)، سندروم روده تحریک پذیر و دیورتیکولوزیس مورد توجه قرار گرفته است.
در زمان شکایت بیماران از وجود مقادیر زیاد گاز یا باد شکم (flatus)، این موضوع به صورت افزایش حجم و یا تکرار آروغ و دفع رکتالی گاز نیز ظاهر می شود. همچنین ممکن است که این بیماران از نفخ و کرامپ های شکمی شاکی باشند که این عوارض نیز با تجمع گاز در سیستم گوارش فوقانی و تحتانی در ارتباط هستند. 
مقدار هوای بلعیده شده با خوردن و نوشیدن سریع، سیگار کشیدن، نوشیدن نوشابه های گاز دار و داشتن پروتزهای دندانی شل و متحرک افزایش می یابد. بسته به ترکیب میکروارگانیسم های کولون فرد، غذاهای مولد گاز در یک شخص ممکن است در مقایسه با شخصی دیگر باعث تولید گاز نشوند.
 عدم فعالیت، بلع هوا، اجزای رژیم غذایی و بعضی از اختلالات مشخص گوارشی می توانند مقدار گاز روده و علائم و نشانه های فرد را تغییر دهند.
 به طور طبیعی غلظت باکتری های یافت شونده در روده کوچک کمتر از غلظت باکتری های یافت شونده در روده بزرگ است. شرایط مختلفی هستند که می توانند منجر به رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک شده و باعث بروز نفخ، اتساع شکم (Distension) حالت تهوع، استفراغ، اسهال و سایر نشانه ها شوند. 
فاکتورهایی مانند اسید معده، حرکت لوله ای روده، عملکرد دریچه ایلئوسکال، اسیدهای صفراوی، سیستم ایمنی روده و ترشح آنزیم پانکراسی از رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک جلوگیری به عمل می آورند.

علل تولید گاز روده در بدن

•    بلع هوا هنگام خوردن و نوشیدن و یا سیگار کشیدن (هوای فرو برده شده معمولا توسط آروغ زدن بیرون می آید)
•    خوردن غذاهای خاص مانند لوبیا، کلم بروکلی، میوه، گندم، سیب زمینی، ذرت و نودل
•    باکتری هایی در روده وجود دارند که مسئول هضم بخشی از این غذاها بوده و سبب تولید گاز می شوند.
•    هضم مواد غذایی خاص مانند گندم و یا لبنیات
•    شرایطی که به دستگاه گوارش آسیب می رساند.

چرا گاز روده بو دارد؟
اکثر گازهایی که از بدن دفع می شود بدون بو هستند اما بعضی از آن ها حاوی ماده ای به نام گوگرد است که در بیشتر افراد علت بوی بد گاز روده نیز همین امر است.

علائم گاز روده چیست؟

•    نفخ شکم (احساس نفخ)
•    درد شکم یا پهلو (این درد می تواند با چیز دیگری اشتباه گرفته شود؛ مانند حمله قلبی یا آپاندیسیت)
بسیاری از موارد باعث نفخ می شوند، از جمله:
•    سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
•    سرطان روده بزرگ
•    بیماری کرون
•    فتق
•    یبوست
•    عدم تحمل لاکتوز
•    بیماری سلیاک

درمان گاز روده 

با تغییر رژیم غذایی و آموزش برای بلع کمتر هوا، مشکلات گاز روده درمان می شود. همچنین داروهایی نیز هستند که باعث درمان گاز روده می شوند که بعضی از این داروها با نسخه پزشک و بعضی را بدون نسخه می شود تهیه کرد. داروهایی مانند:
•    آنتی اسیدها (به ویژه آنهایی که حاوی سایمتیکون هستند)
•    پروبیوتیک ها (برای کمک به از بین بردن باکتری های بد و افزودن باکتری های خوب به دستگاه گوارش استفاده می شود)
•    محصولات لاکتاز مانند لاکتید ممکن است به افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز کمک کند.
•    Beano  حاوی آنزیمی است که به هضم قند موجود در لوبیا و بسیاری از سبزیجات دیگر کمک می کند.

رژیم درمانی پزشکی در افراد دچار گاز روده

زمانی که بیمار مورد ارزیابی قرار می گیرد بررسی و افتراق مابین وضعیت افزایش تولید گاز و گاز عبور نیافته از مجرای گوارش توسط پزشک (یا هر معاینه کننده بالینی دیگر) اهمیت دارد. البته در نظر گرفتن علت بروز نشانه های جدید و تشدید نشانه ها و یا اینکه وجود گاز به همراه سایر نشانه ها مانند یبوست، اسهال یا کاهش وزن همراه است نیز مهم است.
•    داشتن دفترچه یادداشت غذایی برای پیگیری عادات خوردن و نشانه ها می تواند برای شناسایی غذاهای خاصی که گاز تولید می کنند کمک کننده و مؤثر باشد. همچنین بازنگری دقیق رژیم غذایی و مقدار گاز دفع شونده از طریق آروغ یا رکتال نیز ممکن است در یافتن ارتباط بین غذاهای خاص و مشخص با نشانه ها و تعیین شدت عارضه، کمک کننده و چاره ساز واقع شود.
•    در صورتی که شیر یا محصولات لبنی باعث تولید گاز می گردند بیمار از نظر عدم تحمل لاکتوز ارزیابی گشته و به بیمار توصیه می شود که برای بررسی بهبود علایم برای یک دوره کوتاه مدت از مصرف محصولات شیری اجتناب ورزد. 
•    عفونت اخیر ویروسی یا گوارشی نیز ممکن است که باعث اختلال موقت یا دائم در توانایی هضم لاکتوز نماید.
•    تغییر ناگهانی در رژیم غذایی مانند افزایش مفرط فیبر مصرفی نیز می تواند روند تولید گاز را تغییر دهد. 
•    غذاهای خاصی که حاوی رافینوز هستند (قند پیجیده ای که مقاوم به هضم است) مانند لوبیا، کلم، کلم فندقی، بروکلی، مارچوبه و بعضی از غلات کامل می توانند باعث افزایش تولید گاز شوند.
•    تغییرات در فلور روده ای نیز می تواند در طول زمان و به دنبال افزایش فیبر در رژیم غذایی بوجود آید.
•    به نظر می رسد که مصرف فیبر همراه با مایعات کافی شکایات در زمینه‌ی تولید گاز را کاهش می دهد. 
•    عدم فعالیت، یبوست، دیس موتیلیتی یا انسداد نسبی فاکتور هایی هستند که در توانایی حرکت یا انتقال مقادیر طبیعی گاز تولید شده دخالت دارند.

غذاهایی که می توانند تولید گاز روده را افزایش دهند:

•    لوبیا 
•    سبزیجاتی از قبیل بروکلی، گل کلم، کلم پیج، کلم بروکسل، پیازها، قارچ ها، کنگر فرنگی و مارچوبه
•    میوه هایی مانند گلابی، سیب و هلو
•    غلات کامل مانند گندم و سبوس
•    نوشیدنی های گازدار، نوشیدنی های میوه ای خصوصا آب سیب، آب گلابی و سایر نوشیدنی های حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا، شیرین کننده های ساخته شده از ذرت
•    شیر و محصولات شیری مانند پنیر بستنی و ماست
•    غذاهای بسته بندی شده مانند: نان، حبوبات و سس سالاد که حاوی مقادیر اندکی لاکتوز هستند (قندی که در شیر و غذاهای به عمل آمده با شیر یافت می شود)
•    آب نبات های بدون قند و صمغ ها که حاوی قندهای الکلی مانند سوربیتول، مانیتول و گزیلیتول هستند.