تغذيه در چاقی كودكان

از قرن 21، چاقی که به یک مشکل بهداشت جهانی تبدیل شده است، در کودکان نيز رواج یافته است. داشتن اضافه وزن در طولانی مدت بر زندگی اجتماعی، وضعیت فیزیولوژیکی و سلامت روانی کودک تأثیر می گذارد. گذشته از مشکلات بهداشتی مرتبط با چاقی کودکان، مشکلات اجتماعی و محیطی که بیماران در طی مراحل درمانی با آن روبرو هستند نيز باید مورد توجه قرار گیرد.

از مهم ترین عوامل چاقی در کودکان، تغذیه است. عوامل زیادی وجود دارد که بر وضعیت تغذیه ای و رفتارهای کودکان نیز تأثیر دارد. عواملی مانند روند مصرف مواد غذایی، تغییر در غذاهای موجود، ناتوانی در مدیریت مصرف انرژی، رفتارهای تغذیه ای خانواده، انواع مواد غذایی که در خانه نگهداری می شوند و وضعیت تغذیه ای مادران در دوران بارداری و شیردهی، همه ارتباط نزدیکی با چاقی کودکان دارند. برای جلوگیری و درمان چاقی، هم وضعیت تغذیه ای و هم عوامل مؤثر بر آن باید مورد توجه قرار گیرد. متخصصان رژیم غذایی نقش مهمی در وضعیت تغذیه ای، رفتارهای غذایی کودکان و تشخیص، درمان و نظارت بر چاقی کودکان دارند.

عوامل تغذیه ای مؤثر در چاقی کودکان

تغذیه مناسب و متعادل برای کودکان و نوجوانان مهم است. اما در این دوره رفتارهای نامطلوب تغذیه ای مانند پرش وعده های غذایی و استفاده از رژیم غذایی اشتباه مشاهده می شود. پیش بینی می شود رفتار تغذیه ای با اطلاعات مربوط به تغذیه مرتبط باشد. در درمان چاقی کودکان، هدف اصلی؛ اصلاح سبک زندگی و به طبع تغییر ترکیب بدن است. از جمله عوامل تغذيه اي تأثير گذار بر روند چاقي كودكان مي توان به موارد زير اشاره كرد:

• تغيير سبك زندگي و مصرف مواد غذایی در طول تاريخ

رژیم های غذايي ادوار گذشته و مدرن کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند. در واقع، زندگی در حالت سکون، سبک زندگی بی تحرک، دسترسی آسان به مواد غذایی و شیوع و مصرف غذاهای فرآوری شده، باعث ایجاد تغییرات جدی در ترکیب بدن و افزایش شیوع چاقي در عموم جامعه از جمله كودكان شده است.

• تغییر در غذاهای در دسترس

امروزه غذاهایی که در رستوران ها و کافه ها سرو می شوند، از نظر كالري، نمک، قند و چربی زیاد و از نظر مواد مغذي مفيد کم هستند. اینها با چاقی دوران کودکی همراه است. علاوه بر اینها، با وجود افزایش تولید غذاهای سرشار از كالري مانند انواع غذاهای سریع، میان وعده ها، شیرینی ها، نیازهای انرژی کودکان همچنان ثابت است. به همین دلیل، مصرف این غذاها به چاقی در دوران کودکی منجر می شود. هم چنين ثابت شده است که مصرف فست فود به عنوان یک عامل مهم تغذیه ای در بروز و شیوع چاقی در نوجوانان شناخته شده است.

• ناتوانی در مدیریت نياز به انرژی

كودكان در كنترل كالري مصرفی خود ناتوان هستند و بعضا بر اساس هوس ها و اشتهاي آني دست به مصرف مواد غذايي پر كالري مي زنند در حالي كه بدن به آن مقدار كالري احتياج نداشته و در نتيجه چاقي ايجاد مي شود. علاوه بر این، همانطور که کودکان با مشاهده محیط اطراف خود یاد می گیرند، مصرف مواد غذایی زياد در هر وعده ي غذايي توسط خانواده، کودکان را نيز به سمت مصرف مواد غذایی در بخش های بزرگ سوق می دهد. كه نهايتا اين عادت غذايي نادرست منجر به  اضافه وزن و چاقی مي شود. وضعیت تحصیلی و جهت گیری والدین نيز بر عادت های غذایی کودک و شیوع چاقی در کودکان تأثیر می گذارد. مصرف فست فود کودکانی که به طور فعال توسط والدین خود هدایت می شوند، کمتر است.

• رفتارهای تغذیه ای خانواده

یکی دیگر از عواملی که در رفتارهای غذایی کودکان مؤثر است رفتارهای غذایی و نگرشهای تغذیه ای خانواده است. به همین دلیل باید به خانواده ها رسیدگی شود و به آن ها آموزش داده شود تا بتوانند شیوه های تغذیه ای مناسبی داشته باشند. از جمله عوامل مرتبط با خانواده تعداد افراد خانواده، فرزند دارای برادر کوچکتر و عادتهای تغذیه ای مادر بر سلامت کودک تأثیر دارد. شیوه های اصلاح سبک زندگی خانواده محور باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در سبک زندگی و عادات غذایی در کودکان چاق می شود..

• انواع مواد غذایی که در خانه نگهداری می شوند

وجود غذاهای ناسالم و سرشار از كالري در خانه باعث می شود تا کودکان بیشتر از این نوع مواد غذایی مصرف کنند و عادت های غذایی در مصرف غذاهای با كالري بالاتر را در طی سالهای بعد ایجاد کنند. همان طور كه مصرف روزانه مواد غذايي سالم هم عادت مصرف آن ها را در كودكان پرورش مي دهد. پس کاهش در دسترس بودن میان وعده های پرچرب و پرقند یا شور می تواند به فرزندان شما در ایجاد عادات غذایی سالم کمک کند. فقط به فرزندانتان اجازه دهید که این غذاها را به ندرت بخورند، تا واقعاً درمان شوند!

شیوع کودکان چاق در خانواده های کم درآمد در مقایسه با خانواده هایی که سطح درآمد بالاتری دارند بیشتر است. دلیل این وضعیت مربوط به خرید و مصرف غذاهای پركالري ولي فاقد مواد مغذي مفيد، در خانواده های کم درآمد است.

• وضعیت تغذیه ای مادر در دوران بارداری و شیردهی

اگرچه مکانیسم های وضعیت تغذیه ای مادر در دوران بارداری و شیردهی و چاقی کودکان به روشنی توضیح داده نشده است، تصور می شود که تغذیه مادر با چاقی دوران کودکی ارتباط مستقیم دارد. به طور خاص، عواملی مانند ساختار فرهنگی جمعیتی که مادر در آن زندگی می کند، سطح اقتصادی خانواده بر وضعیت تغذیه ای مادر و رفتارها و همچنین وضعیت و رفتار تغذیه ای کودک در دوران بارداری، شیردهی و رشد تأثیر می گذارد.

رژیم غذایی مناسب در چاقی کودکان

در هر رژيم غذايي چهار بحث مطرح مي شود كه شامل مواد مغذي مصرفي، وعده هاي غذايي، الگوي رژيم غذايي و عادت هاي غذايي است و در واقع رژيم غذايي ايده آل رژيم غذايي اي است كه از نظر هريك از اين چهار مورد بالاترين و سالم ترين كيفيت را داشته باشد. براي داشتن يك رژيم غذايي جهت جلوگيري و تا حدودي بهبود روند چاقي كودكان، بهتر است موارد زير در رابطه با اين چهار اصل رعايت شود.

1. مواد مغذي

از مصرف بیش از حد كالري، پروتئین ها (از محصولات حیوانی)، چربی هاي اشباع و سدیم خود داري كرده و در مقابل مقدار کافی ویتامین C و D، پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (فیبر)، کلسیم، فولات و آهن را در وعده هاي غذايي كه ميل مي كنيد، بگنجانيد.

2. وعده هاي غذايي

مصرف غذاهای پر كالري مانند پیتزا، فست فود، مواد غذایی اختیاری، نوشابه، نوشیدنی های شیرین، قند و بستنی را به حداقل رسانده و مصرف کافی غلات کامل و وعده هاي ثابت و روزانه شیر، میوه، سبزیجات و ماهی را جايگزين كنيد.

3. الگو هاي رژيم غذايي

انواع زيادي از رژيم هاي غذايي با قوانين خاص و نام هاي ويژه وجود دارند. يكي از اين نوع رژيم ها كه چندان هم سالم و مناسب نيست اما به شدت گسترده شده است را رژيم غذايي غربي مي ناميم. رژیم غذایی غربی به طور کلی رژیم غذايي مملوء از گوشت قرمز و فرآوری شده، چربی اشباع شده، مواد قندی و کربوهیدرات‌هاست و مقدار میوه، سبزی، غلات و غذاهای دریای در آن پایین است. در نتيجه داراي كالري زياد ولي كاذب بوده و مواد مغذي مفيد آن كم است و از عوامل خطر چاقي كودكان و بيماري هايي چون ديابت و فشار خون بالا را ايجاد مي كند. يك الگوي تغذيه اي مناسب بايد مبتنی بر پنج گروه غذایی اصلي باشد.

4. عادت هاي غذايي

اين كه شما به طور عمده چه مواد مغذي، وعده هاي غذايي و الگو هاي تغذيه اي را استفاده مي كنيد و تحت چه شرايطي و چگونه وعده هاي غذايي تان را ميل مي كنيد عادات غذايي شما را مي سازد. عادت های غذایی ناسالم و الگوهای شکل گرفته در دوران کودکی با بیماریهای غیر واگیر غیر مرتبط با تغذیه مانند چاقی و دیابت مرتبط بوده است. رفتارهای کم تحرک در کودکان و نوجوانان، مصرف بیشتر تنقلات، مصرف فست فودها، ميل كردن سريع غذا، ميل كردن غذا حين تماشای تلویزیون، حذف صبحانه، کاهش تعداد وعده های غذایی خانوادگی در کنار هم، همگی از عادات تغذيه اي غلط بوده و با افزایش میزان چاقی در کودکان همراه است.

مي توانيد عادات غذايي سالم شامل وعده های غذایی در خانه، غذا خوردن در کنار خانواده، وعده های غذایی معمولی و اندازه های مناسب برای نیاز روزانه کودکان و نوجوانان را به طور خانوادگي در خود و كودكان تان ايجاد كنيد.

پس با رعايت موارد توصيه شده در هر اصل مي توانيد به يك رژيم غذايي مناسب براي كودكان مبتلا به چاقي برسيد. به طور خلاصه در اين رژيم غذايي موارد زير را رعايت كنيد:

• سبزیجات، میوه ها و محصولات غلات سبوس دار زیادی تهیه کنید.
• شیر یا لبنیات کم چرب یا بدون چربی از جمله پنیر و ماست را در آن قرار دهید.
• گوشت، مرغ، ماهی، عدس و لوبیا را برای پروتئین انتخاب کنید.
• خانواده خود را به نوشیدن آب زیادی تشویق کنید.
• نوشیدنی های قندی را محدود کنید.
• مصرف قند و چربی اشباع را محدود کنید.
• وسوسه‌های غذايي غنی از کالری را محدود کنید.

ضرورت فعاليت بدني در چاقي كودكان

اگرچه زمان آرام برای خواندن و کارهای خانه خوب است، اما مدت زمانی که کودکان تلویزیون تماشا می کنند، بازی های ویدئویی می کنند یا در وب گشت و گذار می کنند بیش از 2 ساعت در روز نباشد. علاوه بر این، آکادمی اطفال آمریکا، تماشای تلویزیون برای کودکانی که كمتر از 2 سال دارند را توصیه نمی کند. در عوض، کودکان را ترغیب کنید که فعالیتهای سرگرم کننده ای را با اعضای خانواده یا به تنهایی انجام دهند که به فعالیتهای بیشتری منجر می شود. علاوه بر سرگرمی برای کودکان، فعالیت بدنی منظم دارای مزایای سلامتی بسیاری است، از جمله:

• تقویت استخوان ها.
• کاهش فشار خون
• کاهش استرس و اضطراب
• افزایش عزت نفس
• کمک به مدیریت وزن