ریزش مو

ریزش مو یا آلوپسی (alopecia) به از دست دادن مو در سر یا هر قسمتی از بدن به هر علتی گفته می‌شود. در حالیکه آلوپسی بیشتر در افراد بالغ رخ می‌دهد ، امکان دارد که در کودکان نیز دیده شود. انسان به صورت نرمال روزانه 50 تا 100 تار مو از دست می‌دهد که با وجود حدود 100 هزار تار مو بر روی سر این تعداد مو که روزانه از دست میرود قابل توجه نیست. در شرایط عادی موی جدید جایگزین موی از دست رفته می‌شود اما این اتفاق همیشه نمی‌افتد و در این جا مشکل آغاز می شود. 
ریزش مو می تواند به مرور زمان طی سال ها اتفاق بیفتد یا به طور یکباره رخ دهد. این مشکل می‌تواند موقت یا همیشگی باشد.

علائم ریزش مو

ریزش مو می‌تواند با توجه به علت آن شکل های متفاوتی داشته باشد. 

•    کم پشت شدن تدریجی بالای سر

این شایع ترین حالت ریزش مو است که با افزایش سن رخ می‌دهد. در مردان معمولا موها شروع به عقب نشینی از خط رویش مو در پیشانی میکنند. 

•    بخش های دایره ای یا تکه تکه طاس

بعضی افراد موهای سر ، ریش یا ابرو خود را به شکل بخش های دایره وار یا تکه تکه از دست می‌دهند. ممکن است که پوست ، قبل از ریزش مو در این حالت خارش یا درد داشته باشد.

•    از دست دادن ناگهانی مو

یک شوک فیزیکی یا روحی می‌تواند منجر به از دست رفتن مو شود. تعداد زیادی از موها هنگام شستن آن یا شانه زدن مو یا کشیدن آرام مو کنده می شود. این حالت به طور کلی باعث نازک شدن مو می شود اما معمولا موقت است.

•    از دست دادن موی کل بدن

بعضی از بیماری ها یا درمان ها مثل شیمی درمانی برای سرطان ها منجر به از دست رفتن موها در تمامی نقاط بدن می‌شود. معمولا مو بعد از اتمام دوره درمان یا بیماری دوباره رشد خواهد کرد.

•    پوسته پوسته شدن بخش هایی از پوست سر

این حالت نشانه عفونت قارچی است که ممکن است با شکنندگی مو ، قرمزی و تورم پوست سر همراه باشد.

علل ریزش مو

•    سابقه خانوادگی

شایع ترین علت ریزش مو ارثی است که با افزایش سن بروز می‌کند. این حالت آلوپسی آندروژنیک نام دارد. این حالت معمولا به طور تدریجی و در اشکال قابل پیش بینی رخ می‌هد؛ عقب نشینی خط رویش مو و بخش های طاس در مردان و همچنین نازک شدن مو همراه با تاج سر در خانم ها. 

•    تغییرات هورمونی و بیماری ها

شرایط مختلفی می‌توانند باعث ریزش دائمی یا موقت مو شوند ، مانند : تغییرات هورمونی به دلیل بارداری ، زایمان ، یائسگی و مشکلات تیروئیدی. بیماری ها همچنین باعث طاسی منطقه ای (alopecia areata) می‌شوند که نوعی بیماری خود ایمنی است و باعث از دست دادن تکه تکه موها ، عفونت های پوست سر و اختلال موکنی می‌شود.

•    درمان ها

ریزش مو ممکن است از عوارض جانبی مصرف بعضی داروهای خاص مانند دارو های مورد استفاده برای درمان سرطان ، آرتروز ، افسردگی ، مشکلات قلبی ، فشار خون بالا و نقرس باشد. 

•    پرتودرمانی در ناحیه سر

در این حالت ممکن است موها دیگر به حالت قبلی خود رشد نکنند.

•    شوک و استرس

بیشتر افراد تا چند ماه پس از یک شوک روحی یا جسمی نازک شدگی مو را تجربه می‌کنند که این حالت، موقتی است.

•    تغذیه

رژیم غذایی که مواد مغذی معینی مانند پروتئین ، آهن و سایر مواد مغذی را کم داشته باشد نیز منجر به ریزش مو می‌شود.

•    آرایش مو

آرایش بیش از حد مو و کشیدن بیش از حد مو می‌تواند باعث نوعی از ریزش مو به نام ریزش مو کششی (traction alopecia) شود. 

روش های تشخیص ریزش مو

پزشک به احتمال زیاد با معاینه و پرسش در مورد رژیم غذایی ، روتین مراقبت از مو و تاریخچه بیماری های خانوادگی خواهد توانست در مورد ریزش مو نظر دهد. در غیر این صورت موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرند :

•    آزمایش خون

این آزمایش می‌تواند به خوبی شرایط پزشکی و کمبود ها یا زیاد بودن مواد موجود در بدن که منجر به ریزش مو شده اند را مشخص کند.

•   نمونه برداری از پوست سر

پزشک مقداری از پوست سر را می‌تراشد یا تعدادی از ریشه موهای کنده شده از سر را با میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌دهد. این کار برای اینکه مشخص شود دلیل ریزش مو عفونت هست یا نه مورد استفاده قرار میگیرد.

درمان ریزش مو

ممکن است پزشک استفاده از یک سری داروها را توصیه کند که معمول ترین آنها عبارتند از :

•    ماینوکسیدیل

ماینوکسیدیل به شکل محلول ، کف و شامپو موجود است. این دارو به طور روزانه برای خانم ها و دوبار درروز برای مردان مورد استفاده قرار میگیرد. محصولاتی که دارای ماینوکسیدیل هستند به بسیاری از افراد کمک میکنند تا موی آنها دوباره رشد کند یا سرعت از دست دادن موی آنها کم شود. دست کم حدود 6 ماه طول میکشد تا این پروسه کاهش سرعت ریزش مو و رشد دوباره صورت بگیرد. عوارض جانبی احتمالی شامل ، حساسیت پوست سر می باشد.

•    فیناستراید

این دارو برای مردان تجویز می‌شود و به صورت قرص روزانه مصرف می شود. بسیاری از مردان با مصرف این دارو سرعت ریزش مویشان کاهش می‌یابد . چند ماه زمان لازم است تا مشخص شود دارو اثربخشی دارد یا خیر. ممکن است که این دارو برای مردان بالای 60 سال مفید نباشد. عوارض جانبی شامل : کاهش میل جنسی و افزایش احتمال سرطان پروستات است. 
در بیشتر موارد ریزش موها ، بخش بالای سر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در این حالت کاشت مو می تواند کمک کننده باشد. در طی این جراحی ، پزشک موهای بخش هایی ک هنوز مو دارند را برداشته و در بخش هایی که دچار طاسی شده اند می‌کارد. گاهی اوقات هم بخشی از پوست که موهای بیشتری دارد، برداشته می‌شود. این جراحی نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد اما از آنجایی که دردناک است آرام بخش تجویز می‌شود. عوارض جانبی احتمالی شامل : خون ریزی ، کبودی ، تورم و عفونت است. ریزش موی ارثی با وجود کاشت مو هم پیشرفت می‌کند.

تغذیه و ریزش مو

با وجود اینکه بعضی از فاکتور ها مانند سن و عوامل ژنتیکی موثر در ریزش مو را نمیتوان تغییر داد، تغذیه عاملی است که می‌توان آن را کنترل کرد. در واقع استفاده از رژیم غذایی که کمبود مواد مغذی لازم را داشته باشد منجر به ریزش مو می‌شود. رژیم غذایی خاص می‌تواند زمانی کمک کننده باشد که دلیل ریزش مو کمبود مواد مغذی خاص مثل پروتئین ها باشد در حالی که اگر مشکل، ژنتیکی یا بیماری خاصی باشد ، تغذیه نمی‌تواند نقش خاصی را ایفا کند.

آهن

کمبود آهن (Iron Deficiency :ID) یکی از رایج ترین کمبودها به حساب می‌آید.آهن در تولید گلبول های قرمز و حمل اکسیژن توسط این سلول ها نقش بسیار پررنگی دارد. سلول های ماتریکس پیاز مو سلول هایی با سرعت تقسیم بسیار بالا هستند.پیاز مو بدون دراختیار داشتن میزان کافی اکسیژن نمی‌تواند سلول های جدید مو را بسازد ، درنتیجه منجر به کاهش سرعت رشد مو می شود.‌ همچنین کمبود آهن به عنوان یک کوآنزیم برای آنزیم ریبونوکلئوتید ردوکتاز که آنزیمی موثر در سرعت سنتز DNA است می‌تواند منجر به کاهش سرعت تقسیم سلول های فولیکول و در نتیجه کاهش سرعت رشد مو شود.
افراد وگان و گیاهخوار در معرض بیشتر کمبود آهن هستند. از آنجایی که نیاز آنها به آهن در منابعی که مصرف میکنند 1.8 برابر گوشتخواران است ، آهن موجود در گیاهان زیست فراهمی (درصدی که وارد گردش خون می‌شود) کمتری نسبت به آهن گوشت و ماهی دارد.
افرادی که دارای مشکل کمبود شدید آهن  باشند ، به کم خونی و کاهش آهن ذخیره ای بدن دچار می‌شوند که با اندازه گیری مقدار فریتین پلاسما مشخص می‌گردد که در صورت نیاز باید مقدار آهن جبران شود.
گوشت قرمز ، غذاهای دریایی ، لوبیا ، برگ تیره سبزیجات سبز مانند اسفناج ، نخود فرنگی ، نان و غلات غنی شده با آهن منابع خوبی برای دریافت آهن مورد نیاز بدن هستند.

روی

روی از ریزمغذی های بسیار مهم بدن است که در بسیاری از واکنش های بیوشیمیایی بدن ، مثل : تقسیم سلول ها ، ساخت و حفظ میزان هورمون ها در حالت تعادل ، سنتز پروتئین ها و جذب ویتامین ها و مواد معدنی دیگر نقش مهمی ایفا می‌کند.
یکی از علائم بارز کمبود روی، ریزش مو است. کمبود روی موجب تغییر ساختار پروتئین های فولیکول مو شده و در نتیجه باعث می‌شود که تار های جدید مو زودتر از حالت معمول بریزند. 
از طرفی مصرف زیاد روی هم تبعات ناخوشایندی به همراه دارد. نه تنها با افزایش میزان روی جذب مواد معدنی دیگر مانند آهن و منیزیم دچار مشکل می‌شود بلکه تولید تستوسترون هم افزایش می‌یابد که افزایش آن به همراه بقیه مشکلات هورمونی حاصل از به هم خوردن میزان روی موجب نازک شدن مو و در نهایت ریزش مو می‌شود. 
گوشت قرمز ، مرغ ، جگر ، جوانه گندم ، تخم کدو حلوایی ، زرده تخم مرغ ، سویا و میگو از منابع غنی روی هستند.

پروتئین

از آنجایی که مو غالبا از پروتئینی به نام کراتین ساخته شده است و فولیکول آن نیز پروتئینی است ، داشتن رژیم غذایی شامل مقدار کافی از پروتئین برای داشتن مو سالم و رشد طبیعی آن امری ضروری به حساب می‌آید. در صورتیکه فردی مقدار کافی مواد سرشار از پروتئین مصرف نکند یا در صورتیکه فردی وگان باشد ممکن است انواعی از آمینواسیدها و ریزمغذی های موجود در منابع غذایی سرشار از پروتئین را از دست بدهد.کمبود پروتئین می‌تواند منجر به نازک شدن و شکنندگی مو و یا ریزش آن ، شوره سر و یا خشکی پوست سر شود. 
در یک مطالعه نقش آمینواسید L-lysine در رشد مو مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده شد که این آمینو اسید در جذب آهن و روی نقش موثری دارد. افزودن L-lysine به مکمل های آهن منجر به افزایش غلظت فریتین در خانم هایی با بیماری مزمن Telogen Effluvium (TE) شد که نمی‌توانستند مکمل آهن را به تنهایی جذب کنند. با این وجود باز هم نیاز به تحقیق بیشتر در مورد این آمینواسید و نقش آن در ریزش مو وجود دارد.
گوشت بدون چربی مثل گوشت گاو و بره ، گوشت مرغ ، بوقلمون ، اردک و غاز ، ماهی و غذاهای دریایی ، محصولات لبنی و آجیل از جمله مواد غذایی هستند که میتوانند پروتئین مورد نیاز بدن را تامین کنند.

ویتامین D

ویتامین D یکی از مواد مغذی ضروری برای بدن است که کمبود آن می تواند به ریزش مو منجر شود. یکی از نقش های ویتامین D تحریک فولیکول مو است که در صورت کمبود آن رشد موی جدید به تاخیر می‌افتد. همچنین طاسی منطقه ای نیز میتواند مربوط به کمبود این ویتامین باشد ؛ نوعی بیماری خودایمنی که بخش های طاسی را روی سر ایجاد می‌کند. 
مقدار پیشنهادی مناسب برای ویتامین D حدود 15 میکروگرم در روز از یک سالگی تا 70 سالگی است. مولتی ویتامین ها به تنهایی برای جبران کمبود این ویتامین کافی نیستند و باید در رژیم غذایی هم از آن استفاده کرد. ماهی سالمون ، ماهی خال مخالی و دیگر ماهیان روغنی و روغن های حیوانی منابع خوب این ویتامین هستند.
علاوه بر تغذیه بخش زیادی از این ویتامین از طریق نور خورشید جذب می‌شود. پس مدت طولانی در خانه بودن یا استفاده بیش از حد از کرم های ضد آفتاب میتواند به کمبود این ویتامین منجر شود. قدم زدن در نور خورشید به مدت 15 دقیقه در روز آفتابی میتواند بسیار تاثیرگذار باشد.

گروه ویتامین های B

یکی از مهم ترین ویتامین های گروه B برای رشد مو بیوتین است. با اینکه کمبود آن در ریزش مو تاثیر بسزایی دارد ولی این کمبود به طور طبیعی خیلی شایع نیست زیرا مواد غذایی زیادی وجود دارند که حاوی بیوتین هستند. 
انواع دیگر ویتامین B در تشکیل گلبول های قرمز موثر هستند ، که باعث انتقال اکسیژن و مواد مغذی به پوست سر و فولیکول های مو می‌شوند که برای رشد مو بسیار با اهمیت است.
این ویتامین را میتوان در مواد غذایی فراوانی از جمله تمامی غلات ، بادام ، گوشت ، ماهی ، غذاهای دریایی و سبزیجات تیره یافت. در خصوص ویتامین B12 غذاهای حیوانی تنها منبع آن هستند در نتیجه کسانی که وگان یا گیاهخوار هستند باید از مکمل ها استفاده کنند.

ویتامین A

تمامی سلول ها برای رشد خود به ویتامین A نیاز دارند که شامل مو به عنوان بافتی که سرعت بالایی در رشد دارد هم می‌شود. این ویتامین همچنین به غدد چربی پوست کمک میکند تا ماده چربی به نام سبوم را ترشح کنند. این ماده باعث رطوبت پوست سر و در نتیجه سلامت مو می‌شود. 
از طرفی مصرف بیش از حد این ویتامین هم مشکل ساز است. دوز بالای ویتامین A هم میتواند منجر به ریزش مو شود.
سیب زمینی ، هویج ، کدو حلوایی ، اسفناج و کلم همگی سرشار از بتا کاروتن هستند که در بدن به ویتامین A  تبدیل می شود. همچنین محصولات حیوانی مانند شیر ، تخم مرغ و ماست هم دارای این ویتامین هستند.

ویتامین C

رادیکال های آزاد می توانند از رشد مو جلوگیری کنند و باعث پیری مو شوند. ویتامینC  از آنتی اکسیدان های قوی است که از عمل اکسیداتیو رادیکال های آزاد جلوگیری می‌کند. 
همچنین بدن به این ویتامین برای ساخت کلاژن که بخش مهمی از ساختار مو به حساب می‌آید نیاز دارد. از طرفی این ویتامین به جذب آهن که ماده معدنی بسیار مهم برای رشد مو محسوب می‌شود کمک می‌کند.
توت فرنگی ، فلفل و مرکبات از منابع مهم و اصلی ویتامین C هستند.

ویتامین E

مانند ویتامین C ، ویتامین E نیز نقش آنتی اکسیدانی برای مقابله با واکنش های اکسیداتیو رادیکال ها دارد. در یک مطالعه مشاهده شد که افراد با ریزش مو بعد از استفاده از مکمل هایی با ویتامین E به مدت 8 ماه حدود 34.5% افزایش در رشد مو را تجربه کردند.
تخم آفتاب گردان ، بادام ، اسفناج و آووکادو منابع خوبی از ویتامین E هستند.

اهمیت صبحانه

صبحانه مهم ترین وعده غذایی برای بدن به شمار می‌رود. انرژی مورد نیاز برای ساختن سلول های مو هنگام بیدار شدن از خواب در پایین ترین حالت خود قرار دارد. با خوردن صبحانه ای مقوی و دارای میزان متعادل مواد مغذی شامل پروتئین و کربوهیدرات های پیچیده می‌توان مو را به خوبی تقویت کرد.

آب

براساس میزان فعالیت و شرایط آب و هوایی روزانه حدود 1.5 – 2 لیتر آب برای بدن ضروری است. در صورتی که میزان آب کافی نباشد پوست سر مانند پوست بقیه قسمت های بدن دچار خشکی می‌شود و در نتیجه نمی‌تواند محیط خوب و سالمی را برای رشد مو ایجاد کند.