دوست داری رژیم بگیری ؟
شیمی درمانی
سرطان شامل تقسیم و تکثیر غیرطبیعی سلول‌هایی است که می‌توانند در سرتاسر بدن منتشر شوند. معمولاً تصور می‌شود که سرطان یک بیماری منفرد است، اما درواقع متشکل از بیش از یک‌صد نوع مشخص می‌باشد. انجمن سرطان آمریکا ACS پیش‌بینی می‌کند که کمتر از نیمی از مردان و بیشتر از یک سوم زنان آمریکایی در طول حیات خود در معرض ایجاد سرطان قرار دارند. پیش‌بینی‌شده که یک‌سوم 580000 مورد مرگ توسط سرطان به وجود می‌آیند را می‌توان به تغذیه و رفتارهای سبک زندگی مانند رژیم غذایی نامطلوب و ناکافی، عدم فعالیت فیزیکی، سوءمصرف الکل، اضافه‌وزن و چاقی نسبت داد.
انجمن سرطان آمریکا ACS به‌منظور بهینه ساختن روند پیشگیری از سرطان و تشخیص زودرس آن با هدف کاهش شیوع سرطان و میزان مرگ‌ومیر اهداف چالش سال 2015 را مطرح نموده است.
در ایالات متحده و صدها کشور در سراسر جهان، درمان سرطان تحت نظارت انکولوژیست ها، پزشکان متخصص در پشگیری، درمان و تسکین سرطان و بر اساس استانداردهای مبتنی بر شواهد تحت عنوان و دستورالعمل‌های عملی – بالینی شبکه جامع ملی سرطان یا NCCN صورت می‌پذیرد. دستورالعمل‌های عملی – بالینی شبکه جامع ملی سرطان یا NCCN دربرگیرنده‌ی مراقبت‌های مبتنی بر شواهد برای 97% از سرطان‌های موجود در حوزه‌ی انکولوژی است.
همچنین این دستورالعمل‌ها شامل توصیه‌های مبتنی بر شواهد برای عرضه مراقبت‌های حمایتی نیز می‌شود (برای مثال بقا، مراقبت تسکینی، درمان درد مرتبط با سرطان، خستگی، دیسترس و درمان ضد تهوع و استفراغ).
روش‌های درمانی مرسوم نیز شامل درمان‌های ضد نئوپلازی برای مثال:
- شیمی‌درمانی
- بیوتراپی یا هورمون درمانی
- پرتودرمانی
- جراحی
می‌باشد که به‌تنهایی یا به همراه سایر درمان‌های سرطان انجام می‌شوند. شیمی‌درمانی استفاده از عوامل شیمیایی یا دارویی است که جهت درمان سیستمیک سرطان به کار می‌روند. این عوامل در مراحل چرخه سلولی و خصوصاً در سنتز DNA و رونویسی سلول‌های سرطانی تداخل حاصل می‌کنند. بیشتر عوامل شیمی‌درمانی از قبیل عوامل آلکیله کننده (غیراختصاصی برای چرخه سلولی) آنتی متابولیت ها (مختص چرخه سلولی و معمولاً مرحله‌ای S یا سنتز) و تاکسان ها (مختص مرحله‌ی m یا میتوز یا تقسیم سلول) بر اساس مکانیسم فعالیتشان طبقه‌بندی شده‌اند.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی شامل استفاده از عوامل شیمیایی یا دارویی است که در درمان سرطان به‌کار برده می‌شوند. عوامل سیتوتوکسیک شیمی‌درمانی به‌صورت عوامل آلکیله کننده، آنتی متابولیت ها، آنتی‌بیوتیک‌های ضد توموری، عوامل متفرقه، نیتروز اوره‌ها و آلکالوئیدهای گیاهی مورد طبقه‌بندی قرارگرفته‌اند. به‌محض ورود به گردش خون این عوامل در بدن توزیع می‌شوند تا در صورت امکان به بسیاری از سلول‌های سرطانی دسترسی پیدا کنند.
روش تجویز عوامل شیمی‌درمانی به شرح ذیل است.:
- خوراکی: کپسول قرص یا مایع
- داخل وریدی: تجویز یا عرضه‌ی دارو از طریق تزریق یا قرار دادن کاتتر وریدی
- داخل صفاقی: تجویز یا عرضه‌ی مستقیم دارو به داخل حفره‌ی شکمی از طریق کاتتر
- داخل مثانه: تجویز یا عرضه‌ی دارو به داخل مثانه از طریق کاتتر فولی
- اینتراتکال: تجویز یا عرضه‌ی دارو از طریق تزریق به سیستم عصبی مرکزی یا CNS با استفاده از مخزن Ommaya یا از طریق پانکچر کمری یا LP (Lumbar puncture )
درمان جراحی و پرتودرمانی برای درمان تومورهای لوکالیزه یا موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرند درحالی‌که شیمی‌درمانی یک درمان سیستمیک است که بر بافت بدخیم و همچنین سلول‌های سالم تأثیر می‌گذارد. آن دسته از سلول‌های بدن که بازگردش سریعی دارند مانند سلول‌های مغز استخوان، فولیکول‌های مو و مخاط مجرای گوارش، تحت بیشترین تأثیر شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند. درنتیجه روند مصرف غذا و وضعیت تغذیه‌ای تحت تأثیرات مضر و زیان‌آور شیمی‌درمانی قرار می‌گیرد.
نشانه‌های مرتبط با تغذیه نیز شامل:
- سرکوب تولید گلبول‌های قرمز خون پلاکت‌ها و نوتروفیل ها توسط سلول‌های مغز استخوان (myelosuppression )
- کم‌خونی
- خستگی
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست رفت اشتها
- موکوزیت
- تغییر در حس چشایی و بویایی
- گزروستومی (خشکی دهان)
- دیسفاژی (بلع دشوار)
- تغییر عملکرد و عادات روده‌ای مانند اسهال یا یبوست
شدت اثرات جانبی نیز وابسته به عوامل:
- ضد سرطان استفاده‌شده
- دوزاژ
- مدت زمان درمان
- تعداد دوره‌های درمان
- داروهای همراه
- پاسخ افراد
- وضعیت سلامت فعلی فرد
استفاده به‌موقع و مطلوب درمان‌های حیاتی مانند داروهای ضد استفراغ، ضد اسهال، عوامل خون‌ساز و آنتی‌بیوتیک‌ها و همچنین تغییرات رژیم غذایی نیز اهمیت دارد. تعداد زیادی از بیماران اثرات جانبی قابل‌ملاحظه‌ای را خصوصاً در زمان استفاده از رژیم‌های غذایی شیمی‌درمانی چند دارویی تجربه می‌کنند که از این میان نوتروپنی (کاهش سلول‌های سفید خون یا نوتروفیل ها) و سرکوب سلول‌های رده‌ی میلوئیدی از فاکتورهای عمده و اصلی هستند که استفاده از شیمی‌درمانی را محدود می‌سازند.
- موکوزیت
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- یبوست
معمول‌ترین علائم ناشی از سمیت شیمی‌درمانی بر سیستم گوارش هستند که بیماران آن‌ها را تجربه می‌کنند. معمولاً علائم سمیت گوارشی موقتی و زودگذر هستند، بااین‌حال بعضی از رژیم‌های غذایی شیمی‌درمانی چند دارویی ممکن است که منجر به دوام و ماندگاری اثرات جانبی گوارشی گردند. اختلالات چشایی ناشی از شیمی‌درمانی می‌توانند منجر به بروز بی‌اشتهایی و کاهش مصرف دهانی شود.
اسهال
اسهال اثر جانبی معمول برخی از عوامل شیمی‌درمانی است که در صورت عدم مدیریت می‌تواند منجر به تقلیل و تهی سازی مایعات، الکترولیت‌ها، سوءتغذیه و حتی بستری در بیمارستان شود. در اسهال مخاط روده‌ای و فرآیندهای گوارشی نیز می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند، به‌طوری‌که هضم و جذب نیز تا حدی مختل می‌شود. متابولیسم پروتئین، انرژی و ویتامین هم ممکن است مختل گردد.
تهوع و استفراغ
معمولاً تهوع و استفراغ القاشده توسط شیمی‌درمانی به‌صورت پیشگیرانه (بروز قبل درمان) حاد (در طی 24 ساعت پس از شروع درمان) و یا تأخیری (بروز در طی 1 تا 4 روز پس از درمان) تقسیم‌بندی می‌شود که هرکدام از این موارد به‌وسیله‌ی وقایع پاتوفیزیولوژیک جداگانه مشخص تظاهر می‌یابند و به مداخلات درمانی متفاوتی احتیاج دارند.
عوامل مؤثر برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی
- آنتاگونیست های سروتونین (برای مثال: اندانسترون، گرانسیترون، دولاسترون)
- آنتاگونیست های گیرنده نوروکینین
- آنتاگونیست های دوپامین (برای مثال متوکلوپرامید، پروکلرپرازین)
- کورتیکواستروئیدهایی مانند: دگزامتازون
سایر عوامل ضد استفراغ دیگر شامل کانابینوئیدها از قبیل بنزودیازپین ها (برای مثال دیازپام، لورازپاد) می‌باشد.
تغییرات دهانی
افراد مبتلابه تغییر در حدت چشایی و مزه یا اختلال در حس چشایی ممکن است که از افزایش استفاده از چاشنی‌ها و ادویه‌ها در آشپزی و طبخ غذا سود ببرند. در صورت نفرت از گوشت قرمز ممکن است که حذف گوشت قرمز به خاطر مزه نافذش و همچنین جایگزین ساختن منابع پروتئینی آلترناتیو (جانشین) ضرورت داشته باشد. علاوه بر بروز عفونت‌های دهانی بعضی از عوامل و خصوصاً کورتیکواستروئیدها می‌توانند هیپرگلیسمی شده و منجر به اتلاف مفرط ادراری پروتئین پتاسیم و کلسیم گردند.
موکوزیت
موکوزیت دهانی التهاب غشاءهای مخاطی مفروش کننده‌ی حلق دهانی و مری است که از اثرات جانبی معمول بعضی از روش‌های شیمی‌درمانی محسوب می‌شود. اگرچه مداخلات درمانی زیادی وجود دارند ولی بیشتر استراتژی‌ها فاقد شواهد علمی هستند. دستورالعمل‌های مراقبتی عمومی شامل توصیه به مراقبت روزانه دهانی (تمیز نگه‌داشتن دهان، پرهیز از مصرف الکل، تنباکو و غذاهای محرک) و استفاده از شوینده‌های ملایم (برای مثال جوش‌شیرین یا مایع نمکی) می‌گردد. معمولاً در افراد دارای موکوزیت دهانی و مروی مایعات ملایم و جامدات نرم بهتر تحمل می‌شوند. درحالی‌که این افراد باید از مصرف غذاهای تند اسیدی و پر طعم اجتناب کنند. مکمل‌های غذایی فرآوری شده بالینی مایع می‌توانند سودمند باشند.
تداخل های غذا – دارو
بعضی از عوامل شیمی‌درمانی می‌توانند به‌طور بالقوه باعث بروز عوارض مضر شدیدی شوند.
افراد مبتلا به انواع مشخصی از سرطان‌های ریه که تحت درمان با Alimta قرار می‌گیرند، در سراسر دوره‌ی درمانی خود و جهت اجتناب از کم‌خونی قابل‌ملاحظه مرتبط با عامل شیمی‌درمانی به مکمل یاری با ویتامین B12 (غالبا تزریقی) و اسیدفولیک نیاز دارند. در صورت مصرف غذاها و نوشیدنی‌های سرشار از تیرامین به همراه Mutalane (عامل شیمی‌درمانی معمول برای سرطان مغز) احتمال اپیزود هیپرتانسیون شدید وجود دارد.
افراد مبتلابه سرطان کولون که داروی oxaliplatin دریافت می‌کنند به خاطر اختلال پارستزی یا احساس گزگز و مورمور مرتبط با درمان نباید تا مدت‌زمان پس از 5 روز غذاها و نوشیدنی‌های سرد مصرف نمایند.
به‌منظور پیشگیری احتیاطی از آزردگی یا اختلال معده افرادی که داروی capecitabin مصرف می‌کنند باید این دارو را طی 30 دقیقه پس از میل کردن غذا یا یک وعده غذایی مصرف نمایند. برعکس داروهایی مانند erlotinib را نباید به همراه غذا مصرف کرد زیرا می‌تواند باعث بروز جوش (راش) و اسهال فراوان می‌شود مگر آن‌که با معده خالی مصرف شود.
10 غذایی که باید در طول شیمی‌درمانی بخورید
مهم است که در طول درمان سرطان رژیم غذایی سالم و متعادل مصرف کنید تا عملکرد بدن به بهترین شکل ممکن انجام شود. غذاهایی که از نظر عطر و طعم ملایم هستند.
- جو دوسر
جو دوسر مواد مغذی بی‌شماری را فراهم می‌کند که می‌تواند در طی شیمی‌درمانی به بدن شما کمک کند. دارای مقادیر زیادی کربوهیدرات، پروتئین و آنتی‌اکسیدان‌ها است. همچنین به دلیل دارا بودن بتا گلوکان، نوعی فیبر محلول که باکتری‌های خوب موجود در روده شما را تغذیه می‌کند، به تنظیم روده شما کمک می‌کند. عطر و طعم خنثی جو دوسر و بافت خامه‌ای به‌خصوص درصورتی‌که عوارض شیمیایی رایج مانند خشکی دهان یا زخم‌های دهان را تجربه می‌کنید، مفید می‌باشد.
- آووکادو
اگر اشتهای شما کم باشد، آووکادو می‌تواند کالری و مواد مغذی لازم را در برنامه غذایی شما قرار دهد. این میوه می‌تواند ضمن بالا بردن کلسترول خوب یا HDL به کاهش کلسترول بد یا LDL کمک کند.
اگر در حال تجربه خشکی دهان، یبوست، زخم‌های دهان یا کاهش وزن هستید آووکادو گزینه بسیار خوبی است.
- تخم‌مرغ
- آب‌گوشت
- آجیل مانند بادام
- دانه تخم کدو
- کلم بروکلی
- اسموتی خانگی
- نان یا کراکر
- ماهی
- البته مصرف مواد غذایی بالا می‌تواند برای بعضی از بیماران مبتلابه سرطان مفید نباشد و یا به هر دلیلی نتوانند مصرف کنند اما این مواد غذایی در اکثر و بیشتر مبتلایان به سرطان در دوره‌ای که شیمی‌درمانی می‌شوند می‌تواند مفید واقع شود و اثرات جانبی ناشی از شیمی‌درمانی که قبلاً ذکر شد را کمتر کنند.
