سوء هاضمه (دیس پپسی)

 سوءهاضمه

دیس پپسی یا سوءهاضمه علائمی از گروهی بیماری هاست نه یک بیماری خاص.
بیشتر افراد مبتلا به سوءهاضمه در معده یا قفسه سینه احساس درد و ناراحتی می کنند. این احساس به طور کلی بلافاصله پس از مصرف غذا یا نوشیدنی رخ می دهد. این عوارض ممکن است باعث شود که فرد در حین غذا خوردن احساس ناراحتی کند؛ حتی اگر مقدار زیادی غذا نخورده باشد.
دیس پپسی شامل ناراحتی یا درد مقاوم و نامشخص بخش بالای شکم می باشد. سوءهاضمه 20 تا 30 درصد کل جمعیت را درگیر کرده و باعث کاهش کیفیت زندگی افراد شده است. علل زمینه ای سوءهاضمه می تواند شامل GERD، بیماری زخم معده، التهاب معده، بیماری های کیسه صفرا یا شرایط بیماری زایی قابل تشخیص دیگری باشد.
سوءهاضمه عملکردی فاقد علل پاتولوژیک (آسیب) زمینه ای می باشد. درد اپی گاستر (درد شکمی) و ناراحتی شکمی علامت اصلی دیس پپسی می باشد. لازم است که به احساس ناراحتی توجه ویژه کرد زیرا برخی بیماران درد ندارند ولی از احساس سوزش، فشار و پری در ناحیه اپی گاستر و سیری زودرس شکایت می کنند. سایر علایم دیس پپسی شامل تهوع پس از صرف غذا، آروغ زدن و نفخ شکمی می باشد.

درمان دیس پپسی

درمان سوءهاضمه به علت و شدت علائم بستگی دارد.
اگر علائم خفیف و نادر باشد، احتمالاً تغییر در شیوه زندگی آن را کاهش می دهد که معمولاً شامل مصرف کمتر غذاهای چرب و تند و کافئین، الکل و شکلات است. 
خواب هر شب حداقل ۷ ساعت ممکن است به رفع سوءهاضمه ملایم نیز کمک کند.
ورزش منظم و ترک سیگار نیز از مهم ترین شیوه های زندگی در درمان سوءهاضمه است.

دارودرمانی

در موارد شدید یا مکرر سوءهاضمه، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. انواع داروهای تجویزی در سوءهاضمه:
آنتی اسیدها: این داروها اثرات اسید معده را خنثی می کند. نمونه های آنتی اسید ها شامل Alka-Seltzer ،Maalox ،Rolaids ،Riopan و Mylanta است. این ها داروهای بدون نسخه (OTC) هستند که نیازی به نسخه پزشک ندارند. پزشک معمولاً به عنوان اولین درمان برای سوءهاضمه، یک داروی آنتی اسید را توصیه می کند.
آنتاگونیست های گیرنده H-2: این داروها سطح اسید معده را کاهش داده و بیشتر از آنتی اسیدها ماندگار می شوند. با این حال، آنتی اسیدها نسبت به آنتاگونیست های گیرنده H-2 با سرعت بیشتری عمل می کنند. نمونه های آنتاگونیست های گیرنده H-2  عبارتند از: Tagamet ، Pepcid و Axid. برخی از این موارد بدون نسخه هستند، در حالیکه برخی دیگر فقط با نسخه در دسترس اند.
برخی از افراد ممکن است بعد از مصرف آنتاگونیست های گیرنده H-2 تهوع، استفراغ، یبوست، اسهال و سردرد را تجربه کنند. عوارض جانبی دیگر ممکن است شامل کبودی یا خونریزی باشد.
مهار کننده پمپ پروتون (PPI): نمونه های داروهای مهارکننده پمپ پروتون شامل Aciphex ،Nexium ،Prevacid ،Prilosec ،Protonix و Zegerid است. مهارکننده پمپ پروتون برای افرادی که بیماری ریفلاکس معده به دستگاه گوارش (GERD) دارند نیز بسیار مؤثر است. داروهای مهارکننده پمپ پروتون، اسید معده را کاهش داده و از آنتاگونیست های گیرنده H-2 قوی تر هستند.
پروکینتیک: این دارو برای معده هایی که به آرامی خالی می شوند مفید است. یکی از نمونه های داروی پروکینتیک Reglan است. عوارض جانبی پروکینتیک ها ممکن است شامل خستگی، افسردگی، خواب آلودگی، اضطراب و اسپاسم عضلات باشد.
آنتی بیوتیک ها: اگر هلیکوباکتر پیلوری باعث ایجاد زخم هایی می شود که منجر به سوءهاضمه می شود، آنتی بیوتیک تجویز می شود. عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها ممکن است شامل ناراحتی معده، اسهال و عفونت های قارچی باشد.
داروهای ضد افسردگی: اگر پزشك پس از ارزیابی كامل دلیلی برای سوءهاضمه پیدا نكرده باشد و فرد مبتلا به سوءهاضمه به درمان ها پاسخ نداده باشد، پزشك ممكن است داروهای ضد افسردگی با دوز كم تجویز كند.

علائم دیس پپسی

سوءهاضمه معمولاً به دلیل شیوه زندگی یک فرد و غذاهایی که می خورد ایجاد می شود. همچنین می تواند به یک عفونت یا سایر شرایط گوارشی مرتبط باشد.
این علائم معمولاً به واسطه تماس اسید معده با مخاط ایجاد می شود. اسیدهای معده مخاط را تجزیه می کنند و باعث تحریک و التهاب می شوند که این باعث ایجاد علائم ناراحت کننده سوءهاضمه می شود؛ از جمله:
•    حالت تهوع
•    درد شکم 
•    احساس پر بودن یا احساس سیری
•    احساس نفخ
در موارد بسیار نادر، سوءهاضمه ممکن است علامت سرطان معده باشد.
سوءهاضمه خفیف نیاز به بررسی زیادی ندارد. اگر علایم بیشتر از دو هفته به طول انجامید باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر درد شدید باشد و هر یک از موارد زیر نیز رخ داده باشد، تحت درمان اضطراری قرار می گیرید:
•    کاهش اشتها یا کاهش وزن
•    استفراغ
•    عدم توانایی در بلع
•    مدفوع سیاه رنگ
•    رنگ زرد در چشم و پوست
•    درد قفسه سینه در هنگام ورزش
•    تنگی نفس
•    تعریق
•    درد قفسه سینه که به فک، بازو یا گردن گسترش می یابد.

علل شایع سوءهاضمه

علل شایع سوءهاضمه عبارتند از:
•    سریع غذا خوردن
•    خوردن غذاهای چرب یا ادویه دار
•    نوشیدن زیاد کافئین یا الکل
•    بیش از حد شکلات یا نوشابه مصرف کردن
•    ضربه عاطفی
•    سنگ های صفراوی
•    گاستریت یا التهاب معده
•    عفونت، به ویژه با باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
•    عصبی بودن
•    چاقی
•    پانکراس یا التهاب لوزالمعده
•    زخم معده
•    سیگار کشیدن
•    برخی داروهای خاص، مانند آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
•    سرطان معده
نوعی از سوءهاضمه تحت عنوان سوءهاضمه عملکردی وجود دارد که پزشک نمی تواند علت آن را مشخص کند. این بیماری ممکن است در اثر اختلال در عملکرد معده ایجاد شده باشد که از پذیرش و هضم غذا به روش عادی جلوگیری می کند.

روش تشخیص دیس پپسی

در ابتدا از تاریخچه پزشکی و خانوادگی فرد اطلاعاتی کسب کرده و سینه و معده را معاینه می کنند. این معاینات شامل فشار دادن روی نواحی مختلف شکم می باشد تا دریابیم که هر قسمت از آن تحت فشار، حساس هستند یا خیر.
اگر پزشک در تشخیص سوءهاضمه به علت خاصی مشکوک باشد، می تواند از آزمایشات تشخیصی زیر برای شناسایی هرگونه مشکل اساسی در زمینه سلامت استفاده کند:
آزمایش خون: اگر فرد مبتلا به سوءهاضمه، علایمی از کم خونی داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون درخواست کند.
آندوسکوپی: افرادی که به درمان قبلی برای سوءهاضمه پاسخ نداده اند ممکن است برای معاینه دقیق تر دستگاه گوارش فوقانی (GI) از آندوسکوپی استفاده کنند. یک لوله نازک بلند با یک دوربین در انتها از طریق دهان و معده وارد می شود. آندوسکوپی تصاویر واضحی از مخاط ایجاد می کند. پزشک همچنین می تواند در طی این روش بیوپسی انجام دهد تا سرطان را آزمایش کند.
آزمایشات تشخیص عفونت.اچ پیلوری: این آزمایشات شامل تست تنفس اوره، آزمایش آنتی ژن مدفوع و آزمایش خون است. آندوسکوپی همچنین می تواند برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری و همچنین هر زخم معده ای انجام شود. زخم های گوارشی اغلب توسط اچ.پیلوری ایجاد می شوند.
آزمایش عملکرد کبد: اگر پزشک مشکوک به اختلال در عملکرد کبد باشد، ممکن است آزمایش خون را برای ارزیابی نحوه کار کبد درخواست کند.
اشعه ایکس: تصاویر اشعه ایکس از مری، معده و روده کوچک گرفته می شود.
سونوگرافی شکمی: امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری را نشان می دهد که حرکت، ساختار و جریان خون در شکم را نشان می دهد. یک ژل روی شکم اعمال می شود و یک وسیله دستی بر روی پوست فشرده می شود. دستگاه امواج صوتی را منتشر می کند و پزشک می تواند تصویری دقیق از قسمت داخلی شکم را روی مانیتور مشاهده کند.
سی تی اسکن شکمی: سی تی اسکن شکمی ممکن است شامل تزریق رنگ به رگ ها باشد. رنگ روی مانیتور نشان داده می شود. سی تی اسکن برای تولید تصویری سه بعدی از قسمت داخلی شکم، یک سری از تصاویر با اشعه X را می گیرد.

تغذیه درمانی در دیس پپسی

در درمان دیس پپسی معمولا نقش بالقوه رژیم غذایی نادیده گرفته می شود. اثر احتمالی غذاهای خاص، درشت مغذی ها و سایر عادات غذایی که منجر به القا یا بدتر شدن علائم سوءهاضمه می شود، کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است و اغلب نتایج حاصل متناقض می باشند. استفاده از علائم روزانه و غذای مصرفی در طول ارزیابی بالینی بیمار مبتلا به سوءهاضمه و بررسی علائم مرتبط با الگو های غذایی می تواند سودمند باشد. اصلاحات رژیمی مثل استفاده از وعده های کوچک و کاهش چربی رژیمی در سوءهاضمه مفید می باشد. همچنین کمک به بیمار در شناسایی غذاهای مشکل زا کمک کننده می باشد.
رژیم غذایی با فیبر بالا روش خوبی برای مدیریت سلامت دستگاه گوارش است.
میوه ها، آجیل ها، حبوبات و غذاهای سبوس دار مملو از فیبر عالی برای محافظت در برابر سوءهاضمه است. بسیاری از ماست ها و غلات نیز با فیبر غنی شده اند.
خوردن یک رژیم متعادل که غذاهای پرادویه یا چرب را نداشته باشد، مهم است. حتما با هر وعده غذایی مایعات مصرف کنید؛ زیرا مصرف مایعات همراه غذا به انتقال مواد غذایی از طریق دستگاه گوارش کمک می کند.
مصرف چهار یا پنج وعده غذایی کوچک تر در روز به جای مصرف سه وعده بزرگتر نیز می تواند به دستگاه گوارش کمک کند.
به درستی جویدن و زمان استراحت دادن در هنگام صرف وعده غذایی توجه داشته باشید؛ زیرا این کار به هضم غذا کمک می کند.
از خوردن وعده غذایی در آخر شب و یا قبل از خواب پرهیز کنید.

مصرف چربی ها در دیس پپسی

غذاهای پرچرب معمولا دارای مقدار کربوهیدرات و یا پروتین بالاتری هستند و این چربی زیاد باعث می شود تا سرعت تخلیه معده کمتر شود.
خوردن غذاهای پرچرب سبب می شود که علائم دیس پپسی شدید تر شود؛ علائمی مثل: تهوع، نفخ، احساس پر بودن بعد از مصرف غذا و درد اپی گاستریک. 
از آنجایی مصرف غذاهای پرچرب سبب تشدید علائم می شود افرادی که دچار دیس پپسی حاد هستند خودشان از مصرف غذاهای پرچرب خودداری می کنند.

مصرف پروتئین در دیس پپسی

طبق مطالعات انجام شده هیچ رابطه ای بین مصرف پروتئین و علائم  سوءهاضمه وجود ندارد.
باید توجه داشت که افرادی که دچار سلیاک هستند و حساسیت به گلوتن در آن ها دیده می شود دچار سوءهاضمه نیز هستند.

مصرف کربوهیدرات در دیس پپسی

باتوجه به برخی از تحقیقات انجام شده می توان نتیجه گرفت که مصرف کربوهیدرات کمتر باعث کمتر شدن علائم می شود ولی در تحقیقی دیگر هیچ رابطه ای مشاهده نشد؛ به همین دلیل نمی توان نظر دقیقی ارائه داد.

رژیم غذایی FODMAPs در دیس پپسی

برخی از مواد غذایی را که کربوهیدرات آنها به صورت کامل در معده هضم نمیشود را FODMMAP می نامیم.کربوهیدرات باقیمانده از این گروه مواد غذایی در روده انسان خوراک باکتری ها و در ادامه موجب تولید گاز و تحرکات می شود،این گاز و تحرکات در افراد معمولی هیچ مشکلی ایجاد نمی کند اما برای گروهی از افراد به خصوص افراد مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر(IBS) مشکلاتی مانند یبوست،حالت تهوع،دل درد،نفخ و.. را ایجاد می کند.

مطالعات نشان داده است که مصرف غذاهایی که مقادیر کمی از FODMAPs دارند؛ باعث بهبود علائم دیس پپسی می شود. غذاهایی مثل:
•    سبزیجات و حبوبات
•    میوه
•    گوشت، مرغ و  گوشت قرمز
•    ماهی و غذای دریایی
•    غلات، حبوبات، نان، آجیل 
•    چاشنی ها و شیرها 
می توان به همه افراد توصیه کرد که مصرف موادغذایی فرآوری شده را کاهش دهند؛ زیرا این مواد غذایی دارای مقدار زیادی سدیم، قند و چربی اشباع هستند. ولی باید توجه داشت که این محصولات علائم دیس پپسی را تشدید نمی کنند.

مصرف قهوه و نوشیدنی های حاوی کافئین در دیس پپسی

این مواد باعث افزایش ترشح اسید معده می شود؛ پس می تواند علائم سوءهاضمه را تشدید کنند.

خلاصه رژیم غذایی توصیه شده به افراد دارای دیس پپسی

•    به آرامی و به طور منظم غذا بخورید.
•    مصرف چربی را کاهش دهید.
•    سعی در مصرف رژیم غذایی که بیشتر به رژیم مدیترانه ای شباهت دارد یا افزایش مصرف غذای تازه و کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده.
رژیم مدیترانه ای علاوه بر مصرف کمی از محصولات مبتنی بر گوشت، مصرف زیاد روغن زیتون، غذاهای غنی از چربی، شیر یا لبنیات را شامل می شود. در چند سال گذشته، این رژیم غذایی به عنوان یک رژیم غذایی محافظت کننده از سلامت پیشنهاد شده است که پذیرفته شده است.
•    مصرف قهوه و الکل را کاهش دهید.
•    رژیم غذایی بدون گلوتن و رژیم کم FODMAPs را رعایت کنید.