سندرم روده کوتاه

سندرم روده کوتاه، ظرفیت جذب ناکافی ناشی از کاهش طول یا کاهش عملکرد روده بعد از جراحی و برداشتن قسمتی از روده می باشد. از دست دادن 70% تا 75% روده کوچک منجر به سندرم روده کوتاه می شود که به صورت 100 تا 120 سانتی متر روده کوچک بدون کولون و یا باقی ماندن 50 سانتی متر از روده کوچک با کولون تعریف می گردد.

یک تعریف علمی تر از سندرم روده کوتاه: عدم توانایی در حفظ وضعیت تغذیه و هیدراتاسیون علی رغم دریافت کافی غذا و مایعات، بدون در نظر گرفتن طول روده می باشد.

مدیریت مسائلی چون مایعات، الکترولیت و تغذیه در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه اغلب پیچیده است.

 

پیامد های سندرم روده کوتاه

از پیامدهای سندرم روده کوتاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوءجذب ریزمغذی و درشت مغذی ها
• اسهال مکرر
• استئاتوره
• کم آبی بدن
• عدم تعادل الکترولیت ها
• کاهش وزن
• اختلال در رشد کودکان
• ترشح زیاد اسید معده
• سنگ های اگزالاتی کلیه
• سنگ های صفراوی کلسترولی

 

در افرادی که به تغذیه وریدی طولانی مدت نیاز دارند، افزایش خطر موارد زیر مشاهده می شود:

• عفونت کاتتر (لوله باریک که برای تغذیه وریدی از ان استفاده می کنند).
• سپسیس (عارضه ای است که در اثر واکنش بدن به یک عفونت ایجاد می شود).
• بیماری کبدی
• کاهش کیفیت زندگی
• بیماری پوکی استخوان در 84٪ بیماران مبتلا به SBS (سندرم روده کوتاه)

 این امر بدین دلیل است که غلظت ویتامین K، E،  Cدر سرم کاهش می یابد. همچنین غلظت ویتامین D در بیماران سندرم روده کوتاه پایین است.

اسیدوز D-لاکتیک در سندرم روده کوتاه

اسیدوز D-لاکتیک یک بیماری دامپزشکی شایع در گله های نشخوارکننده است و نادر می باشد.

اما عارضه چشمگیر آن در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه می باشد. باکتری های لاکتوباسیلوس که قادر به تخمیر کربوهیدرات های اضافی با تولید و جذب اسید هستند مسئول این عارضه در سندرم روده کوتاه است.

 

علائم اسیدوز D-لاکتیک در سندرم روده کوتاه

از علائم اسیدوز D- لاکتیک در سندرم روده کوتاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بی حالی
• سردرگمی
• اسیدوز غیر قابل توضیح

 

درمان تغذیه ای اسیدوز D-لاکتیک در سندرم روده کوتاه

درمان تغذیه ای اسیدوز D-لاکتیک در سندرم روده کوتاه، محدودیت در مقدار کربوهیدرات مصرف شده است.

در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه تجویز رژیم غذایی خوراکی از راه دهان یا تغذیه روده ای به همراه استفاده از داروهای کاهنده سرعت روده بایستی برای جلوگیری از وابستگی به تغذیه وریدی صورت گیرد. وعده های غذایی مکرر، حذف برخی مواد غذایی و داروهای اسموتیک، استفاده از درمان های مایع خوراکی و سایر مداخلات توصیه می گردد. در برخی موارد تغذیه بیش از حد در جهت تلاش برای جبران سوءجذب به تشدید سوءجذب منجر می گردد. این اختلال در جذب در مورد غذاها و مایعات مترشحه در دستگاه گوارش و همچنین در پاسخ به مصرف غذا نیز صادق است.

 

تغذیه درمانی پزشکی در سندرم روده کوتاه

بیماران با روده بسیار کوتاه ممکن است برای تأمین حداقل بخشی از موادمغذی و مایعات خود به تغذیه وریدی نیاز داشته باشند. استفاده از میان وعده های کوچک و با تعداد زیاد روشی برای دریافت از طریق دهان در این بیماران می باشد. اما معمولا این بیماران می توانند تنها بخشی از نیازهای مواد مغذی و مایعات را از این طریق تأمین کنند.

باید تلاش کرد که مصرف مواد غذایی در بیمار افزایش یابد؛ زیرا ممکن است با افزایش مصرف، مشکل سوءجذب تا حدی برطرف شود. پس باید سعی کرد در طول روز در تعداد دفعات زیاد و حجم کمتر مواد غذایی مصرف کرد.

بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه اگر غذا نخورند بدلیل عدم انقباض کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا بوجود می آید. پس بنابراین با وجود سوءجذب مواد غذایی باید افراد سعی کنند غذا مصرف کنند.

در افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه، رژیم غذایی کم اگزالات توصیه می شود؛ بدلیل اینکه کلسیم توسط چربی ها اجازه می دهد تا اگزالات آزاد باشد و به روده بزرگ منتقل شود و در نهایت در کلیه جذب می شود. در کلیه، اگزالات با کلسیم ترکیب می شود و در مجرای کلیه رسوب می کند.

میوه و سبزیجات حاوی سیترات باعث کاهش سنگ اگزالات می شوند.

مصرف مکمل های ویتامینی اثر تقویت کننده برای تشکیل سنگ های اگزالاتی دارد؛ بنابراین باید در مصرف آن ها دقت کنیم.

بیشتر مبتلایان به سندرم روده کوتاه دچار استئاتوره هستند که به آنها توصیه می شود از روغن های زیر در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

• روغن سویا
• روغن نارگیل
• روغن زیتون

مصرف فیبرهای محلول برای درمان سندرم روده کوتاه توصیه می شود. فیبرهای محلول مثل: نخود، لوبیا، جودوسر، جو، مرکبات، توت، سیب، کلم بروکسل، سیب زمینی شیرین.

در افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه احتیاج به مکمل یاری داریم؛ زیرا در این افراد کمبود ویتامین هایی چون  B12 دیده می شود.

حفظ روده بزرگ برای جذب آب، الکترولیت ها و اسیدهای چرب از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت آسیب روده بزرگ فرد دچار کم آبی و عدم تعادل الکترولیت می شود. پس توصیه می شود مقدار زیادی مایعات بنوشید.

رژیم غذایی مدیترانه ای برای درمان سندرم روده کوتاه استفاده می شود که شامل مصرف روغن زیتون، مصرف میوه و سبزیجات زیاد و مقادیر کم گوشت قرمز می باشد.

باید توجه داشت که وجود چربی زیاد در رژیم غذایی سبب از بین رفتن کلسیم، منیزیم، مس و روی می شود؛ بنابراین باید نسبت بهینه ای از چربی به کربوهیدرات مصرف کنیم.

در افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه توصیه می گردد تعداد وعده های غذایی زیاد با غذاهای پیچیده (کربوهیدرات های پیچیده و پروتئین کامل) مصرف کنند.

از مصرف موادی همچون آبمیوه ها به خصوص آب سیب که قند آن باعث اسهال و برون روی زیاد مواد می شود خودداری کنید.

دریافت انرژی در سندرم روده کوتاه

جذب انرژی در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه متغیر است و تا حد زیادی وابسته به طول و سلامت باقی مانده روده است. همچنین جذب انرژی بستگی به وسعت میزان برداشت و میزان سوءجذب دارد. حتی این میزان جذب می تواند آنقدر متفاوت باشد که بعضی از بیماران دچار افزایش قند خون شوند.

دریافت کربوهیدرات در سندرم روده کوتاه

نوع کربوهیدرات تجویز شده در کاهش گرفتگی شکم، نفخ شکم و از دست دهی استخوان ضروری است. مصرف قندهای ساده (مثل: ساکارز و فروکتوز)، به ویژه در شکل آب میوه، باید به حداقل برسد؛ زیرا بار اسمزی بالایی تولید می کند و باعث ایجاد اسهال اسمزی می شود.

کربوهيدرات هاي پيچيده مانند نان، ماکارونی، سيب زميني، غلات و برنج به طور کلي قابل تحمل است و باید 50٪ -60٪ از انرژی مصرفی را شامل شود.

دریافت پروتئین در سندرم روده کوتاه

مصرف پروتئین بدلیل ساختار پیچیده آن ها توصیه می شود؛ پروتئین هایی همچون تخم مرغ، مرغ، بوقلمون، ماهی، گوشت گاو.

همچنین پروتئین ها مقدار نیتروژن مورد نیاز بدن را تأمین می کنند.

دریافت چربی در سندرم روده کوتاه

چربی در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه مهم است؛ زیرا چربی ها بخش عمده ای از انرژی را تأمین می کنند و برای تولید اسید های چرب ضروری و حمل و نقل ویتامین های محلول در چربی مهم هستند. 

دریافت فیبر در سندرم روده کوتاه

فیبرها به روش های مختلفی طبقه بندی شده اند اما بیشتر آنها اغلب در دسته های محلول یا نامحلول طبقه بندی می شوند. فیبر نامحلول (به عنوان مثال: سبوس گندم) باعث حجیم شدن مدفوع می شود. فیبر موجود در منابع غذایی مانند جو دوسر، جو و حبوبات که در این بیماران تحمل می شوند بسیار مناسب است.

دریافت مواد معدنی و ویتامین ها در سندرم روده کوتاه

به طور معمول در این افراد دوزهای بالاتری از مرجع دریافت رژیمی پیشنهاد می شود. از آنجایی که کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در بدن مشکل ساز است افزایش آن ها نیز ممکن است ایجاد عارضه کند.

افراد دارای سندرم روده کوتاه ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شوند؛ بنابراین مکمل یاری ویتامین D و کلسیم برای آن ها ضروری است. کمبود روی نیز می تواند با اسهال همراه باشد.