دوست داری رژیم بگیری ؟
کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
کم خونی در اثر کمبود های تغذیه ای یک مسئله شایع است که اگر بدن به اندازه کافی برخی مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب نکند، می تواند اتفاق بیفتد. این امر می تواند ناشی از یک رژیم غذایی نامتوازن یا مشکلات بهداشتی باشد.
کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
پروتئین برای تولید مناسب هموگلوبین و گلبول های قرمز ضروری است. به دلیل کاهش توده سلولی در سوءتغذیه پروتئین انرژی (PEM) و در نتیجه کاهش نیاز به اکسیژن، گلبول های قرمز کمتری برای اکسیژن رسانی به بافت مورد نیاز است. به دلیل ثابت ماندن حجم خون، کاهش گلبول های قرمز خون همراه با کاهش سطح هموگلوبین (کم خونی هیپوکرومیک نرموسیتیک) همراه است و در واقع بیش از آن که کم خونی از نوع مضر باشد، کم خونی نوع فیزیولوژیک (غیر مضر) است. در سوءتغذیه پروتئین انرژی حاد، ممکن است کاهش بافت فعال بیشتر از کاهش تعداد گلبول های قرمز باشد که منجر به پلی سیتمی می شود. پاسخ بدن به پلی سیتمی نشان دهنده ی کمبود پروتئین و آمینواسید نیست بلکه نشان دهنده ی افزایش تعداد گلبول های قرمز است. آهن رها شده از تخریب گلبول های قرمز مورد استفاده مجدد قرار نمی گیرد، اما ذخیره می گردد. به همین دلیل اغلب ذخایر آهن کافی است. ممکن است در زمان بهبودی بیمار، با افزایش سریع توده ی گلبول های قرمز، دوباره کم خونی فقرآهن مشاهده شود.
ممکن است کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی با کمبود آهن و سایر مواد مغذی و نیز با عفونت ها، آلودگی های انگلی و سوءجذب همراه شود. رژیم غذایی فاقد پروتئین، معمولا از نظر آهن، اسید فولیک و گاها ویتامین B12 کمبود دارد. مشاورین تغذیه نقش مهمی در ارزیابی دریافت اخیر رژیمی این مواد مغذی دارند.
انواع سوءتغذیه پروتئین انرژی
از انواع سوءتغذیه پروتئین انرژی می توان اختلالات زیر را نام برد:
- کواشیورکور
- ماراسموس
- کاتابولیسیس
سوءتغذیه پروتئین انرژی می تواند در اثر تغذیه نامناسب یا اختلالاتی چون نارسایی مزمن کلیه که موجب هدر رفتن پروتئین می شود یا سرطان ایجاد شود.
سوءتغذیه پروتئین انرژی در کودکان بیشتر رخ می دهد، چرا که میزان جذب پروتئین کمتری دارند. در دنیای کنونی، غذا به عنوان محور اصلی سلامت انسانی در جوامع مختلف مطرح است و هرگونه اختلال در دریافت مواد غذایی کودکان، خطرات جبران ناپذیری در پی خواهد داشت؛ یعنی با پایین رفتن وزن، خطر مرگ کودکان به صورت تصاعدی بالا مي‌رود و با هر کاهش 10% وزن نسبت به قد در کودکان، مرگ و میر دو برابر مي‌شود. فرم شدید یا پیشرفته سوءتغذیه پروتئین انرژی در شکل کواشیوکور و ماراسموس نمود پیدا می کند. بعضی از بیماری های تغذیه ای، در اثر پرخوری و برخی از آن ها در اثر دریافت ناکافی مواد غذایی بروز پیدا می کنند. وجود املاح و ویتامین ها هر چند به مقدار کم در مواد غذایی بسیار مؤثر است؛ ضمن آنکه افزایش بی رویه این املاح و ویتامین ها زیان آور و غیر مفید می باشد. اما کاهش فزاینده آنها در اثر فقر غذایی می تواند باعث بیماری های مزمن و کشنده شود.
ماراسموس یا سوءتغذیه پروتئین انرژی بدون ادم، به عنوان مصرف ناکافی از تمام مواد مغذی، به ویژه انرژی تعریف شده است. شکل شدید ماراسموس با هدر رفتن ماهیچه ها و از بین رفتن ذخایر چربی بدن مشخص می شود. علائم دیگر ممکن است شامل: هیپوترمی، برادی کاردی (ضربان قلب پایین)، افت فشار خون، کاهش سرعت متابولیک و یبوست باشد.
کواشیورکور یا سوءتغذیه پروتئین انرژی همراه با ورم، با آتروفی عضلات، حفظ یا افزایش چربی بدن و ورم محیطی مشخص می شود. از دیگر خصوصیات آن می توان به موارد زیر اشاره کرد: آناسارکا (ورم عمومی)، هپاتومگالی (بزرگی کبد)، پوست خشک و لایه بردار، بی اشتهایی، هیپوترمی (سرمازدگی) و بی حسی.
کواشیورکور ناشی از مصرف رژیم غذایی پركالری (عمدتاً كربوهیدرات ها، مانند ذرت) و در عین حال كمبود دریافت پروتئین است. با این حال، شواهد اخیر، از کمبود پروتئین در رژیم غذایی به عنوان علت اصلی کواشیورکور یاد می کنند. در حالی که بسیاری از این بیماران دارای هیپوآلبومینمی هستند، تصور می شود که این یک نتیجه از بیماری است و نه یک محرک. مسمومیت با آفلاتوکسین، استرس اکسیداتیو، اختلال عملکرد سیستم ایمنی بدن و میکروبیوتای روده ممکن است نقش هایی در ایجاد کواشیورکور ایفا کنند.
ماراسموس در افرادی که رژیم غذایی مصرف می کنند که از نظر تمام مواد مغذی فقیر است، می تواند رخ دهد. این حالت معمولاً توسط یک عفونت یا یک التهاب ایجاد می شود.
کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی بر روی سیستم های مختلف بدن تأثیر می گذارد و بنابراین افراد مبتلا را با افزایش احتمال موارد زیر روبرو می کند:
- کمبود ریز مغذی ها
- کم آبی
- عفونت
- سپسیس (عفونت خون)
- در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید و مرگ
کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی، عامل اصلی مرگ و میر در کودکان زیر 5 سال است. بیشترین شیوع این کم خونی در آفریقا و آسیای جنوب شرقی است. سوء تغذیه پروتئین نیز در کشورهای توسعه یافته تحت شرایط مختلف، از جمله بی اشتهایی عصبی، سرطان و حالات بیماری مزمن شدید یافت می شود. این بیماری همچنین در نوزادانی مشاهده شده است که تحت رژیم های غذایی محدود قرار دارند. کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی در 5٪ از جمعیت بیمارانی که برای کنترل چاقی درخواست عمل جراحی بای پس معده کرده اند نیز مشاهده شده است.
از دست دادن 20 درصد از وزن بدن یا بیشتر، به طور کلی به عنوان سوءتغذیه پروتئین انرژی شدید طبقه بندی می شود. کودکان مبتلا به سوءتغذیه پروتئین انرژی نمی توانند وعده های غذایی با اندازه طبیعی بخورند. آنها ضربان قلب آهسته و فشار خون پایین و دمای بدن پایین دارند. علائم دیگر سوءتغذیه پروتئین انرژی ثانویه شدید شامل پوست های چروکیده، یبوست، موهای خشک، نازک یا شکننده، بی حالی، زخم های فشاری و سایر ضایعات پوستی است.
كودكان مبتلا به كواشيوكور اغلب دارای بازوها و پاهای بسيار نازك هستند، اما بزرگ شدن كبد مي تواند شكم را بيش از اندازه بزرگ و كاهش وزن را پنهان كند. در كودكان مبتلا به كواشيوكور ممکن است موها قرمز یا زرد شوند. کم خونی، اسهال و اختلالات مایع و الکترولیت ها نیز شایع است. سیستم ایمنی بدن اغلب ضعیف است، رشد رفتاری کند است و ممکن است عقب ماندگی ذهنی رخ دهد. کودکان ممکن است به قد طبیعی رشد کنند اما به طور غیر طبیعی لاغر هستند.
تشخیص کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
هنگامی که پزشک به کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی مشکوک می شود، یک معاینه کامل بدنی انجام می دهد و موارد زیر را ارزیابی می کند:
- عادات غذا خوردن و تغییر وزن
- ترکیب چربی بدن و قدرت عضلات
- علائم دستگاه گوارش
- وجود بیماری زمینه ای
- تأخیر در رشد
- وضعیت تغذیه ای
پزشکان وضعیت غذایی یک بیمار را با استفاده از این موارد تعیین می کنند:
- مقایسه قد و وزن با معیارهای استاندارد
- محاسبه شاخص توده بدنی (BMI)
- اندازه گیری ضخامت سطح پوست یا دور بازوی فوقانی
درمان کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
درمان کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی، به منظور تأمین تغذیه مناسب، ترمیم ترکیب طبیعی بدن و درمان بیماری که باعث کمبود آن شده است، طراحی شده است. تغذیه با لوله یا تغذیه داخل وریدی برای تهیه مواد مغذی برای بیمارانی که قادر به خوردن غذاهای سرشار از پروتئین نیستند و یا نخواهند بود، استفاده می شود.
در بیماران مبتلا به سوءتغذیه پروتئین انرژی شدید، مرحله اول درمان شامل تصحیح عدم تعادل مایعات و الکترولیت ها، درمان عفونت با آنتی بیوتیک هایی که بر سنتز پروتئین تأثیر نمی گذارند و رفع مشکلات پزشکی مربوطه است. مرحله دوم شامل استفاده مجدد از مواد مغذی ضروری به صورت آهسته می باشد. فیزیوتراپی می تواند برای بیمارانی که عضلات آنها به میزان قابل توجهی رو به وخامت است، مفید باشد.
پیشگیری از کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
تغذیه با شیر مادر حداقل به مدت شش ماه بهترین روش برای جلوگیری از سوءتغذیه در اوایل کودکی محسوب می شود. صحبت با پزشک قبل از قرار دادن کودک در هر نوع رژیم غذایی، از جمله گیاهخواری یا کم کربوهیدرات، ضروری است که باعث می شود اطمینان حاصل کنید تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک تأمین می شود. هر کودکی که در بیمارستان بستری است باید از نظر وجود بیماری ها و شرایطی که منجر به سوءتغذیه پروتئین انرژی می شود، مورد معاینه قرار گیرد. وضعیت تغذیه ای بیماران در معرض خطر بالاتر از متوسط، باید با دقت بیشتری ارزیابی شود و به طور دوره ای در طول مدت بستری در بیمارستان مورد ارزیابی قرار بگیرند.
رژیم درمانی در کم خونی ناشی از سوءتغذیه پروتئین انرژی
رژیم غذایی پرانرژی و پرپروتئین مصرف کنید.
با غذای سبک و سرشار از پروتئین و انرژی رژیم غذایی خود را شروع کنید.
اطمینان حاصل کنید که غذا به درستی پخته شده است.
مصرف مایعات باید کافی باشد.
طیف گسترده ای از مواد غذایی باید انتخاب شود تا اطمینان حاصل شود که تمام ویتامین ها و مواد معدنی در رژیم غذایی گنجانده شده اند.
میزان مصرف آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین A را افزایش دهید. همه میوه ها و سبزیجات زرد حاوی ویتامین A هستند و گوشت، تخم مرغ، ماهی، کلیه و کبد، روغن کبد ماهی هایی مانند کاد، کوسه، و حلیب از غنی ترین منابع ویتامین A هستند.
شیر و غذاهای دریایی، آجیل، سبزیجات دارای برگ سبز، غلات کامل، نخود فرنگی، حبوبات و دانه های روغنی باید در رژیم غذایی فرد قرار بگیرد.
مصرف ویتامین E را افزایش دهید. غذاهای دارای منشاء حیوانی از نظر ویتامین E کم هستند.
از دانه های روغنی و روغن های گیاهی مانند روغن نارگیل، سویا، دانه پنبه، جوانه گندم، غلات کامل، ذرت، غلات، آجیل، سبزیجات برگ سبز تیره، زیتون، اسفناج و مارچوبه استفاده کنید.
سلنیوم که آنتی اکسیدان بسیار خوبی است، باید در رژیم غذایی گنجانده شود. غذاهای حیوانی مانند ماهی، صدف، تخم مرغ، گوشت قرمز، مرغ و جگر از منابع خوب سلنیوم هستند. همچنین غلات، آجیل برزیلی، سیر، جوانه گندم و مخمر آبجو منبع خوبی از سلنیم هستند.
از غذاها و نوشیدنی های پرانرژی مانند آب نیشکر و چربی ها استفاده کنید.
مصرف میوه های تازه و سبزیجات خام توصیه می شود.
مکمل های مولتی ویتامین را می توان همانطور که توسط پزشک مشخص شده است مصرف کنید.
