سندرم متابولیک

سندرم متابولیک

سندرم متابولیک، که به آن سندرم X نیز گفته می شود، ترکیبی از شرایطی است که خطر ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت نوع 2 ، بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد.
اصطلاح متابولیک به فرآیندهای بیوشیمیایی مربوط به عملکرد طبیعی بدن اشاره دارد. عوامل خطر، شرایط یا عادت هایی هستند که احتمال ابتلای شما به بیماری را افزایش می دهد.

عوامل خطر متابولیک

پنج شرط ذکر شده در زیر عوامل خطرزای متابولیک هستند. شما به تنهایی می توانید هرکدام از این عوامل خطر را داشته باشید، اما آن ها معمولاً با هم اتفاق می افتند. برای تشخیص سندرم متابولیک باید حداقل سه عامل خطر متابولیک داشته باشید.

•    داشتن دور کمر بزرگ که به این حالت چاقی شکمی یا سیبی شکل نیز گفته می شود. چربی بیش از حد در ناحیه شکم یک خطر و نشانه مهمی از بیماری های مربوط به چربی در مقایسه با چربی اضافی در سایر قسمت های بدن مانند باسن است.
•    سطح تری گلیسیرید بالا (تری گلیسیرید نوعی چربی است که در خون یافت می شود).
•    سطح کلسترول HDL پایین؛ HDL همچنین کلسترول "خوب" خوانده می شود. این نامگذاری به این دلیل است که به از بین بردن کلسترول شریان های شما کمک می کند. پایین بودن سطح کلسترول HDL خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
•    فشار خون بالا؛ فشار خون به عنوان فشاری است که خون به دیواره شریان ها وارد می کند. اگر این فشار بالا رفته و با گذشت زمان زیاد بماند ، می تواند به قلب شما آسیب برساند و منجر به ایجاد پلاک شود.
•    قند خون ناشتا؛ قند خون بالا به صورت خفیف نیز ممکن است نشانه اولیه دیابت باشد.

علل  سندرم متابولیک

سندرم متابولیک دلایل مختلفی دارد که با هم عمل می کنند. شما می توانید برخی از دلایل سندرم متابولیک مانند اضافه وزن و چاقی، شیوه زندگی غیرفعال و مقاومت به انسولین را کنترل کنید.
شما نمی توانید عوامل دیگری که ممکن است در ایجاد سندرم متابولیک نقش داشته باشند مانند افزایش سن را کنترل کنید؛ خطر ابتلا به سندرم متابولیک با افزایش سن افزایش می یابد.
شما همچنین نمی توانید ژنتیک (قومیت و سابقه خانوادگی) را کنترل کنید که ممکن است در ایجاد بیماری نقش داشته باشد. به عنوان مثال، نوع ژنتیک می تواند خطر مقاومت به انسولین را افزایش دهد که می تواند منجر به سندرم متابولیک شود.
افرادی که مبتلا به سندرم متابولیک هستند، معمولاً دو بیماری دیگر را نیز دارند: لخته شدن بیش از حد خون و التهاب مداوم و در بدن. محققان نمی دانند که آیا این شرایط باعث سندرم متابولیک می شود یا باعث بدتر شدن آن می شود.
محققان همچنان به مطالعه شرایطی که ممکن است در سندرم متابولیک نقش داشته باشد می پردازند، مانند:
•    کبد چرب (تری گلیسیرید اضافی و سایر چربی های موجود در کبد)
•    سندرم تخمدان پلی کیستیک (تمایل به ایجاد کیست در تخمدان ها)
•    سنگ های تشکیل شده در بدن مثل سنگ کیسه صفرا
•    مشکلات تنفس در هنگام خواب (مانند آپنه خواب)
افراد در معرض سندرم متابولیک اغلب دارای این علل اصلی هستند:
•    چاقی شکم 
•    سبک زندگی غیرفعال (عدم فعالیت فیزیکی)
•    مقاومت به انسولین
برخی افراد دیگر در معرض خطر سندرم متابولیک هستند؛ زیرا داروهایی مصرف می کنند که باعث افزایش وزن یا تغییر فشار خون، کلسترول خون و قند خون می شوند. این داروها بیشتر در درمان التهاب، آلرژی، HIV و افسردگی و انواع دیگر بیماری های روانی مورد استفاده قرار می گیرد.
گروه های دیگر در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیک عبارتند از:
•    افرادی که سابقه دیابت دارند.
•    افرادی که خواهر و برادر یا والدین مبتلا به دیابت دارند.
•    در زنان در مقایسه با مردان بیشتر رخ می دهد.
•    زنانی که دارای سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند.

خطر بیماری قلبی

سندرم متابولیک خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلب را افزایش می دهد. سایر عوامل خطر، علاوه بر سندرم متابولیک، خطر ابتلا به بیماری های قلبی را نیز افزایش می دهند. به عنوان مثال، سطح بالای کلسترول LDL ("بد") و استعمال سیگار عوامل اصلی خطر بیماری های قلبی است.

پیشگیری از سندرم متابولیک

بهترین راه برای پیشگیری از سندرم متابولیک، اتخاذ تغییر در سبک زندگی سالم برای قلب است. حتماً برای پیگیری میزان کلسترول، فشار خون و قند خون، ویزیت های معمول پزشک را ترتیب دهید. با پزشک خود در مورد آزمایش خون به نام پنل لیپوپروتئین صحبت کنید که میزان کلسترول تام، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسیرید را نشان می دهد.

علائم و عوارض  سندرم متابولیک

سندرم متابولیک گروهی از عوامل خطرزا است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی مانند دیابت و سکته مغزی را افزایش می دهد. این عوامل خطر می تواند خطر ابتلای شما به مشکلات بهداشتی را افزایش دهد (حتی اگر فقط در حد متوسط مطرح شده باشد).
بسیاری از عوامل خطرناک متابولیک هیچ نشانه یا علائمی ندارند، اگرچه چاقی شکم یک علامت قابل مشاهده است.
در صورت وجود دیابت (به ویژه دیابت نوع 2) ممکن است برخی از افراد دارای علائم قند خون بالا باشند. علائم قند خون بالا اغلب شامل افزایش تشنگی، افزایش ادرار به خصوص در شب، خستگی و تاری دید می باشد.
فشار خون بالا معمولاً علائمی ندارد. با این حال، برخی از افراد در مراحل اولیه فشار خون بالا ممکن است دچار سردردهای کسل کننده، سرگیجه یا خونریزی های بیشتر از حد معمول شوند.
پزشک شما براساس نتایج یک آزمایش فیزیکی و آزمایش خون، سندرم متابولیک را تشخیص خواهد داد. برای تشخیص سندرم متابولیک باید حداقل سه تا از پنج عامل خطر متابولیک را داشته باشید.

عوامل خطر متابولیک

•    دور کمر بزرگ (چاقی شکم)
داشتن دور کمر به این معنی است که شما وزن اضافی را در اطراف کمر خود (چاقی شکمی) تحمل می کنید. پزشک دورکمر شما را اندازه می گیرد تا دریابد که آیا شما دور کمر بزرگ دارید یا خیر.
اندازه دور کمر 88 سانتی متر یا بیشتر برای خانم ها و دور کمر 102 سانتی متر یا بیشتر برای آقایان یک عامل خطر متابولیک است. دور کمر بزرگ به این معنی است که شما در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی هستید.
•    سطح تری گلیسیرید بالا
تری گلیسیرید نوعی چربی است که در خون یافت می شود. سطح تری گلیسیرید به میزان 150 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر یک عامل خطر متابولیک است. (میلی گرم در دسی لیتر و میلی گرم در میلی لیتر واحد هایی هستند که برای اندازه گیری تری گلیسیرید، کلسترول و قند خون مورد استفاده قرار می گیرند).
•    سطح پایین کلسترول HDL 
کلسترول HDL گاهی اوقات کلسترول "خوب" خوانده می شود. این امر به این دلیل است که به از بین بردن کلسترول اضافی در شریان های شما کمک می کند.
كلسترول HDL كمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر برای خانم ها و كمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر برای آقایان یك عامل خطر متابولیك است.
•    فشار خون بالا
فشار خون 130/85 میلی متر جیوه و بالاتر (یا برای درمان فشار خون بالا در حال استفاده از دارو است) یک عامل خطر متابولیک است. (میلی متر جیوه واحدی است که برای اندازه گیری فشار خون استفاده می شود).
اگر تنها یکی از دو عدد فشار خون شما زیاد است، شما همچنان در معرض خطر سندرم متابولیک هستید.
•    قند خون ناشتا
مقدار قند خون ناشتای طبیعی کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است. میزان قند خون ناشتا بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر جزء پیش دیابت در نظر گرفته می شود. قند خون ناشتا 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر، دیابت در نظر گرفته می شود.
میزان قند خون ناشتا به میزان 100 میلی گرم در لیتر یا بالاتر یک عامل خطر متابولیک است.
حدود 85 درصد از افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند (شایعترین نوع دیابت) دارای سندرم متابولیک نیز می باشند. این افراد در مقایسه با 15 درصد افرادی که دیابت نوع 2 بدون سندرم متابولیک دارند، بسیار بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی اند.

درمان سندرم متابولیک

تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب اولین خط درمان سندرم متابولیک است. اگر تغییرات سبک زندگی سالم به اندازه کافی نباشد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند. از داروها برای درمان و كنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا، كلسترول HDL پایین و قند خون بالا استفاده می شود.

اهداف درمان

هدف اصلی درمان سندرم متابولیک کاهش خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلب است. درمان ابتدا کاهش کلسترول LDL و فشار خون بالا و مدیریت دیابت (در صورت وجود این شرایط) انجام می شود.
هدف دوم درمان جلوگیری از بروز دیابت نوع 2 است، در صورتی که قبلاً ایجاد نشده باشد. عوارض طولانی مدت دیابت اغلب شامل بیماری های قلبی و کلیوی، کاهش بینایی و قطع عضو است. در صورت وجود دیابت، هدف از درمان این است که با کنترل تمام فاکتورهای خطر خود، خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهید.
سبک زندگی برای قلب باید تغییر کند.
تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب شامل تغذیه سالم و مناسب قلب، کنترل و نگهداری وزن سالم، مدیریت استرس، فعالیت بدنی و ترک سیگار است.

داروها

بعضی اوقات تغییرات شیوه زندگی برای کنترل عوامل خطر ابتلا به سندرم متابولیک کافی نیست. به عنوان مثال، شما ممکن است برای کنترل یا کاهش کلسترول به داروهای استاتین نیاز داشته باشید. با پایین آمدن سطح کلسترول خون می توانید احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهید. پزشکان معمولاً برای افرادی که دارای شرایط زیر هستند، شروع درمان استاتین را توصیه می کنند:
•    دیابت
•    بیماری قلبی یا سابقه‌ی سکته مغزی 
•    سطح بالای کلسترول LDL 
پزشک همچنین ممکن است داروهای دیگری را جهت علل زیر تجویز کند:
•    احتمال ابتلا به حمله قلبی را دهند.
•    فشار خون بیمار را پایین بیاورند.
•    از لخته شدن خون جلوگیری کنند که می تواند منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
•    حجم کار قلب بیمار کاهش یابد و علائم بیماری عروق کرونر نیز تسکین یابند.
سندرم متابولیک یک وضعیت مادام العمر است. با این حال، تغییر در شیوه زندگی می تواند به شما در کنترل فاکتورهای خطر کمک کند و خطر ابتلا به بیماری ایسکمیک قلب و دیابت را کاهش دهد.
اگر در حال حاضر بیماری قلبی یا دیابت دارید، تغییر در شیوه زندگی می تواند به شما در پیشگیری یا تأخیر در مشکلات مرتبط با آن ها کمک کند. نمونه هایی از این مشکلات شامل حمله قلبی، سکته مغزی و عوارض مربوط به دیابت است (به عنوان مثال آسیب به چشم، اعصاب، کلیه ها و پاها).

تغذیه و رژیم درمانی در سندرم متابولیک

چند روش در مورد رژیم غذایی می تواند به شما کمک کند:
•    کاهش وزن
•    کنترل فشار خون 
•    تعادل سطح کلسترول
•    ثابت نگه داشتن سطح قند خون 

در حقیقت، پزشکان تغییر رژیم غذایی و ورزش را به عنوان اولین اقدام برای مقابله با سندرم متابولیک توصیه می کنند. حتی اگر دارو مصرف می کنید، این تغییرات ساده در شیوه زندگی برای نتیجه سالم ضروری است.

غذاهایی که می توانند سندرم متابولیک را بدتر کنند:

غذاهای قندی
غذاهای قندی شامل کربوهیدرات های ساده و تصفیه شده هستند. رژیم کم کربوهیدرات می تواند به شما در کاهش وزن و بهبود و کنترل قند خون و همچنین جلوگیری از دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی کمک کند. 
مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده و فرآوری شده زیر را در رژیم غذایی خود کاهش دهید:
•    شربت ذرت
•    شیرینی 
•    آب نبات 
•    نان سفید
•    برنج سفید
•    آرد سفید
•    محصولات پخته شده (کیک، کلوچه، دونات، شیرینی)
•    چیپس سیب زمینی
•    کراکر
•    آب میوه
•    جوش شیرین
•    نوشیدنی های شیرین
•    شیرین کننده های مصنوعی
مصرف مقادیر زیاد نوشیدنی های رژیمی و مواد غذایی شیرین کننده مصنوعی ممکن است قند خون را بالا ببرند و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند. چند مثال از شیرین کننده های مصنوعی:
•    آسپارتام
•    سوکرالوز
•    ساخارین
چربی های ترانس
چربی های ترانس در روغن های هیدروژنه مصنوعی تا حدی متداول هستند. بیشتر آن ها به غذاهای فرآوری شده اضافه می شوند تا ماندگاری بیشتری به آن ها بدهند. چربی های ترانس سطوح کلسترول را بالا برده و خطر بیماری قلبی-عروقی و سکته مغزی را افزایش می دهند.
چربی های ترانس با بروز دیابت نوع 2 نیز ارتباط دارد. تا حد امکان از مصرف غذاهای زیر خودداری کنید:
•    غذاهای سرخ شده
•    بیسکویت و کوکی های بسته بندی شده
•    مارگارین
•    پاپ کورن 
•    کراکر
•    چیپس سیب زمینی
•    پیتزای یخ زده
•    سیب زمینی سرخ شده
•    شیرینی  ها
سدیم
کاهش سدیم در غذای شما می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. مصرف زیاد سدیم می تواند فشار خون را بالا ببرد.
نمک حاوی سدیم است، اما غذاهایی که طعم نمکی ندارند نیز می توانند از نظر سدیم غنی باشند. شما به کمتر از یک چهارم قاشق چایخوری نمک در روز نیاز دارید. غذاهایی که مقدار زیادی سدیم دارند، مانند:
•    نمک سفره و نمک دریایی 
•    چیپس سیب زمینی
•    آجیل های شور
•    گوشت و ماهی دودی یا نمک سود شده
•    مارگارین
•    سبزیجات کنسرو شده
•    سس ماکارونی و سالسای آماده شده
•    سس سالاد 
•    سس سویا
•    پنیر
•    بسته های مخلوط آماده برنج، سیب زمینی و پاستا
•    سوپ کنسرو شده
•    رشته فرنگی فوری
•    سس گوجه فرنگی و خردل
•    بعضی غلات بسته بندی و فرآوری شده
•    پودینگ و کیک

غذاهایی که می توانند سندرم متابولیک را بهبود ببخشند:

غذاهای سرشار از فیبر
اضافه کردن فیبر بیشتر به رژیم غذایی شما می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی و سکته کمک کند. فیبر سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را کاهش می دهد. LDL به عنوان "کلسترول بد" شناخته می شود. فیبر همچنین می تواند به تعادل قند خون کمک کند. زنان باید حداقل 25 گرم فیبر در روز و آقایان باید حداقل 38 گرم فیبر در روز دریافت کنند.
غذاهای پیشنهادی حاوی فیبر مناسب شامل موارد زیر هستند:
•    میوه تازه و یخ زده
•    میوه خشک شده
•    سبزیجات تازه و یخ زده
•    جو دوسر
•    جو
•    لوبیای خشک
•    عدس
•    برنج قهوه ای
•    نان و ماکارونی سبوس دار 
•    پودر دارچین
پتاسیم

غذاهای سرشار از پتاسیم به تعادل فشار خون کمک می کنند. این منبع معدنی سالم برای قلب به مقابله با تأثیرات سدیم، که باعث افزایش فشار خون می شود کمک می کند. این غذاهای پرمصرف حاوی پتاسیم را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:
•    موز
•    نارنگی
•    گریپ فروت
•    طالبی
•    لوبیا 
•    عدس
•    قارچ
•    سیب زمینی 
•    گوجه فرنگی
•    جو دوسر
•    ماست
اسیدهای چرب امگا3
اسیدهای چرب امگا3 به افزایش سطح کلسترول HDL کمک می کنند. اسیدهای چرب امگا3 همچنین به سالم نگه داشتن قلب و رگ های خون کمک می کنند. این چربی های سالم را می توان در برخی از ماهی ها و غذاهای دیگر یافت، مانند:
•    دانه کتان
•    دانه چیا
•    دانه کدو تنبل
•    روغن زیتون
•    چلغوز
•    گردو
•    بادام ها
•    لوبیا
•    آووکادوها
•    ماهی سالمون، ساردین، تن، خال مخالی و قزل آلا

مکمل های مفید در سندرم متابولیک

برای کمک به مقابله با سندرم متابولیک با پزشک خود در مورد مصرف مکمل های غذایی روزانه صحبت کنید. ممکن است پزشک استفاده از مکمل های زیر را توصیه کند:
•    برای قند خون: مکمل های کروم
•    برای کلسترول: فیبر (پسیلیوم)، مکمل های پیچیده ویتامین B-3 ، مکمل های اسید چرب امگا3
•    برای فشار خون: مکمل های پتاسیم
•    برای فشار خون و کلسترول: مکمل های سیر 
بعضی از مکمل ها ممکن است با دارویی که الان مصرف می کنید نیز اختلال ایجاد کند. قبل از شروع مصرف مکمل ها، از پزشک خود مشورت بگیرید.
یک رژیم غذایی سالم برای سندرم متابولیک برای کل خانواده شما سالم است و مستلزم جایگزین کردن بیشتر غذاهای فرآوری شده و بسته بندی شده با غذاهای مغذی و کامل است. این انتخاب سبک زندگی باید مداوم باشد نه یک دوره موقتی.
غذاهای ساده مانند مرغ یا ماهی را در خانه طبخ کنید و سبزیجات مختلف و غلات را به آن اضافه کنید. می توانید از دسرهای میوه ای که به طور طبیعی شیرین هستند، مصرف کنید.
هنگام خرید به برچسب های غذایی روی غذاهای بسته بندی شده توجه کنید.
نکات دیگر
یک شیوه زندگی سالم برای سندرم متابولیک شامل ورزش منظم، خواب کافی و برخورد خوب با استرس نیز می شود.
غذا خوردن بسیار سریع با افزایش خطر سندرم متابولیک مرتبط است؛ زیرا احتمال خوردن بیش از حد یا انواع نادرست غذا هنگام غذا خوردن سریع بیشتر است.
برای آهسته تر غذا خوردن، از خوردن جلوی تلویزیون یا کامپیوتر خودداری کنید. هر وقت ممکن است هنگام شام با خانواده یا دوستان خود غذا را با آرامش میل کنید.