ديابت در كودكان

دیابت نوع يك

به اين نوع ديابت،دیابت وابسته به انسولین يا ديابت کودکان و نوجوانان نیز گفته می شود. وقتی پانکراس به دليل نوعي بيماري خود ايمني (يعني حمله سيستم ايمني بدن به سلول هاي خودي توليد كننده انسولين در پانكراس) انسولین کافی تولید نمی کند، گلوكز خون بالاتر از حد نرمال رفته و مشكلات متعددي را سبب مي شود. علت دقيق اين نوع خودايمني مشخص نیست، اما تصور می شود دليل آن ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد. در حال حاضر، در بسياري از كشور ها آمار ابتلايان به اين بيماري، به خصوص در كودكان، در حال افزايش مي باشد و اين در حالي است كه هیچ روش شناخته شده ای برای جلوگیری از دیابت نوع يك وجود ندارد.

دیابت نوع دو

به اين نوع ديابت، دیابت غیروابسته به انسولین یا ديابت بزرگسالان نیز گفته می شود. ديابت نوع دو، هنگامي رخ مي دهد که بدن نمی تواند به طور مؤثری از انسولین تولید شده استفاده کند و نتيجه افزايش گلوكز خون است. ديابت نوع دو می تواند ناشی از اضافه وزن بیش از حد، عدم تحرک جسمی و گاهی اوقات زمينه هاي ژنتیکی باشد. بر خلاف تصور عموم، به تازگی، دیابت نوع دو به طور فزاینده ای در کودکان و نوجوانان گزارش شده است، به حدی که در برخی از نقاط جهان دیابت نوع دو به اصلی ترین نوع دیابت در کودکان تبدیل شده است. اعتقاد بر این است که رشد جهانی چاقی کودک و عدم تحرک جسمی نقش اساسی دارد. ديابت نوع دو بر خلاف ديابت نوع يك، با يك رژيم غذايي و سبک زندگی سالم قابل پيش گيري است. تحقیقات نشان داده است که تغذیه با شیر مادر می تواند از خطر بروز دیابت در سنین بالاتر جلوگیری کند. همچنین افزایش وزن می تواند خطر ابتلا به دیابت را بیشتر کند.

درمان ديابت كودكان وابسته به انسولین

استاندارد درمانی برای کودکان مبتلا به دیابت نوع يك، نوعي انسولین درمانی شدید است. اين انسولین درمانی برای هر کودک بايد به طور جداگانه و اختصاصي طراحی شود.

علائم دیابت در کودکان

• تکرر ادرار
• اختلالات بینایی
• تشنگی زیاد
• کاهش وزن
• تغییر خلق و خو
• ضعف شدید

تغذیه درماني ديابت كودكان

یک رژيم غذایی مناسب در معالجه کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت بسیار مهم است و کارکردهای اصلی آن عبارتند از:

• حفظ متابوليك بدن
• کاهش خطر ابتلا به هایپرگلیسمی و بحران هیپوگلیسمی (ناشی از ناشتایي طولانی مدت یا اشتباه در مصرف دوز انسولین)
• حفظ "سلامت طولانی مدت"

مانند همه کودکان، كودكان مبتلا به دیابت نوع 1 به وعده هاي غذايي سرشار از مواد مغذی احتیاج دارند که به رشد آنها کمک كرده و آنها را در وزن سالم نگه می دارد. كالري روزانه مورد نياز کودک شما باید به گونه اي مصرف شود كه:

• 10تا 20 درصد کالری مورد نياز از پروتئین
•  25 تا 30 درصد کالری مورد نياز از چربی های سالم
• 50 تا 60 درصد كالري مورد نياز از کربوهیدرات ها

رژيم غذایی مبادله در ديابت كودكان

با "رژيم غذايي مبادله"، منوی كودك شما مقدار قابل توجهی از شش گروه مختلف غذایی را شامل می شود، يعني

• نشاسته
• میوه
• شیر
• چربی
• سبزیجات
• گوشت

در كودكان مبتلا به ديابت نوع يك، متخصصان رژیم غذایی اغلب به تبادل كربوهیدرات توجه می كنند زیرا این امر بیشترین قند خون را تحت تأثیر قرار می دهد.

نقش کربوهیدارت در رژيم غذايي ديابت كودكان

کربوهیدرات ها مهمترین ماده مغذی هستند كه انرژی لازم را برای بدن و مغز تأمین می کنند و در بیشتر غذاها و نه فقط در نان و سیب زمینی، یافت میشوند. هنگام تهیه غذا برای کودکان مبتلا به دیابت، توجه کنید که كربو هيدرات ها تنها مواد مغذی اند که به طور مستقیم بر میزان قندخون تأثیر گذاشته و باید در همه وعده های غذایی و میان وعده ها گنجانده شود. بهتر است كودك خود را به سمت کربوهیدرات های پیچیده مانند سبزیجات و غلات کامل سوق دهید زيرا دارای ویتامین ها و مواد معدنی مفيد براي سلامتي و هم چنين فیبر هستند كه به کنترل قند خون کمک می کند. بهتر است تا حد ممكن از کربوهیدرات هایی مانند نان سفید، ماکارونی، غلات فرآوری شده، آب نبات و... خودداری کنید زيرا آنها می توانند قند خون را به سرعت بالا ببرند.

میزان کربوهیدرات مورد نیاز کودک شما بستگی به وزن، سن، اندازه، میزان ورزش و داروهای مصرفی وی دارد. پزشک یا متخصص تغذیه می تواند به شما در تشخیص تعداد گرم یا اندازه هایی از كربو هيدرات که كودك شما باید هر روز مصرف کند، کمک کند. روش هاي نسبتا كاربردي اي نيز براي كنترل مصرف كربوهيدرات و تنظيم قند خون و انسولين مصرفي، وجود دارد از جمله:

• شمارش و کنترل میزان کربوهیدرات دریافتی

بسیاری از خانواده ها با شمارش کربوهیدرات های خوراکی موجود در هر وعده غذایی یا میان وعده، میزان قند خون كودك خود را ثابت نگه داشته و سپس میزان انسولین را متناسب با آن تنظیم می کنند. در غذاهای بسته بندی شده، تعداد کل کربوهیدرات موجود در هر وعده، روي برچسب آن ذکر شده است. اگر در خانه مشغول آشپزی هستید یا بیرون غذا می خورید، می توانید تعداد کربوهیدرات هاي موجود در مواد مصرفي را بصورت آنلاین جستجو کرده و به طور كل مقدار كربوهيدرات مصرفي روزانه را محاسبه كنيد. شما می توانید مقدار فیبر رژیم غذایی را از کربوهیدرات کم کنید، زیرا هضم شدنی نیست.

• رژيم کربوهیدرات ثابت

گزینه دیگر این است که کودک شما در هر وعده غذایی و میان وعده مقدار کربوهیدرات زیادی بخورد. او باید هر روز در همان ساعات غذا بخورد و همچنین در مواقع معین انسولین مصرف کند. لازم نیست هر روز همان غذاها را بخورید. شما فقط باید به کل کربوهیدراتهای تعیین شده برای هر وعده غذایی و میان وعده توجه کنید. این برنامه رژيمی برای بسیاری از بچه ها مفيد واقع شده است.

نقش پروتئین در رژيم غذايي ديابت كودكان

پروتئین برای رشد و ترمیم بافت های بدن مورد نیاز است. همچنین پروتئین ها منبع انرژی اند. منابع اصلی پروتئین عبارت اند از:

• گوشت
•  تخم مرغ
• ماهی
• مرغ
•  لبنیات
• آجیل
• دانه و حبوبات

مواد غذایی ممنوع در ديابت كودكان

هیچ غذای خاصی وجود ندارد که برای كودك شما محدود باشد اما مواردی وجود دارد که باید هنگام برنامه ریزی وعده های غذایی و خرید مواد غذایی در نظر بگیرید.

• مبتلایان به دیابت بيشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی قرار دارند. به همین دلیل، بهتر است کودک خود را از غذاهای چرب حاوی کلسترول، چربی اشباع و چربی ترانس دور کنید. 
•  از غذاهای پرنمک خودداری کنید. خوردن بیش از حد سدیم می تواند منجر به فشار خون بالا شود.
• غذاهای قندی مانند آب نبات، شیرینی یا نوشابه که قند خون را به سرعت بالا می برند محدود کنید. آنها به بهترین وجه در یک وعده غذایی و همراه با انسولین تجویز می شوند.

میان وعده هاي مناسب ديابت كودكان

میوه هایی مانند خیار و کرفس و یا ژلاتین بدون قند، حاوی کربوهیدرات بسیار کمی هستند، بنابراین تأثیر زیادی روی قند خون كودك شما نخواهند داشت و بهترين گزينه براي يك ميان وعده مناسب هستند. همچنین می توانید میان وعده های غذایی "کنترل شده" را تهیه کنید. برخی از گزینه های مناسب کودک عبارت اند از: پنیر رشته ای کم چرب، یک تخم مرغ آب پز، یک وعده کوچک آجیل يا نوشیدنی هاي بدون قند

اگر كودك شما بیشتر از آنچه انتظار داشتید یا در زمان دیگری از آنچه پیش بینی کرده اید مواد غذايي مصرف كند، ممکن است قند خون او افزايش يابد. اگر این اتفاق بیفتد، شاید لازم باشد برخی تنظیمات در رابطه با قند خون را انجام دهید. در مورد تنظیم رژيم غذایی یا دوزهای انسولین یا داروهای دیگر با تیم دیابت و قند خون خود مشورت کنید.

از طرف ديگر، هایپوگلایسمی یا قند خون پایین می تواند مشکلات جدی ایجاد کند و بلافاصله به درمان نیاز دارد. اين وضعيت مي تواند زماني رخ دهد که كودك شما انسولین خود را در زمان اشتباه مصرف كرده يا بدون خوردن میان وعده های اضافی و تنظیم انسولین خود، بیش از حد معمول ورزش کند. اگر سطح قند خون كودك شما پایین است، به او یک غذای قندي بدهید. نوشابه معمول، آب پرتقال یا حتی کیک سطح گلوکز را به سرعت بالا می برند. همچنین می توانید قرص گلوکز را به طور دستی نگه دارید یا در مورد کیت گلوکاگون با پزشک خود صحبت کنید. گلوکاگون هورمونی است که حتي در موارد حاد مي تواند قند خون را افزايش دهد.

وضعیت کودک خود را پیگیری کنید

سابقه مصرف کربوهیدرات، دوز انسولین و قندخون در رژيم غذايي كودكتان را ضبط کنید. این اعداد می تواند به شما و پزشکتان کمک کند كه بهترين رژيم غذايي ممكن را استفاده كنيد.