تست های آزمایشگاهی برای ارزیابی تغذیه

بیماران بستری در بیمارستان اغلب از نظر وضعیت تغذیه، قبل یا حین پذیرش ارزیابی می شوند. این ارزیابی ممکن است شامل بررسی سابقه، مصاحبه توسط یک متخصص تغذیه و آزمایشات آزمایشگاهی باشد. ارزیابی وضعیت تغذیه اهمیت ویژه ای برای بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، دارد و چرا که به خطرات عفونت بعد از عمل و بهبودی ضعیف زخم ها مرتبط است. اگر نتایج این آزمایشات نشان دهنده کمبودهای احتمالی تغذیه ای باشد ممکن است بیماران قبل از جراحی از مکمل غذایی استفاده کنند و به طور منظم در حین بهبودی کنترل شوند.

تست سنجش پروتئین به منظور ارزیابی تغذیه

سه پروتئین مختلف پلاسما برای ارزیابی وضعیت تغذیه اندازه گیری می شود. هر کدام از آنها نیمه عمری دارند. آنها شدت بیماری را منعکس می کنند و همراه با سایر داده های بالینی برای تعیین و ارزیابی روند درمان استفاده می شوند.

•    آلبومین

آلبومین موجود در خون در کبد سنتز می شود و نیمه عمر آن 18 تا 21 روز است. این یک شاخص مصرف رژیم غذایی در طی سه هفته قبل است. آلبومین سرم پایین (کمتر از 2/2 گرم در دسی لیتر) نشانگر یک حالت زیستی منفی در بدن است. بسیاری از شرایط دیگر بر میزان آلبومین سرم تأثیر می گذارد. آلبومین سرم نشانگر تغذیه ای مناسبی برای تشخیص اختلالات ناشی از اتلاف زیاد پروتئین از جمله بیماری های کبد، سوختگی، التهاب، آنتروپاتی (بیماری روده باریک) و پروتئینوری (وجود مقادیر غیرمعمول پروتئین در ادرار) است. غلظت آلبومین سرم پس از شروع درمان تغذیه ای به تدریج به حالت طبیعی برمی گردد، اما این ممکن است تا سه هفته طول بکشد.

•    ترانسفرین 

ترانسفرین سرم نیمه عمر متوسط 8 تا 11 روز دارد و نشان دهنده وضعیت پروتئین طی دو تا چهار هفته گذشته است. ترانسفرین همچنین وضعیت آهن را منعکس می کند و ترانسفرین کم را باید فقط در تنظیم آهن طبیعی سرم به عنوان شاخصی از پروتئین در نظر گرفت.

•    پره آلبومین

پره آلبومین که ترانستیریتین نیز نامیده می شود، یک پروتئین پلاسما است که در کبد سنتز می شود. پره آلبومین با نیمه عمر دو تا سه روزه سریعاً جایگزین می شود. غلظت پره آلبومین خون در بیماران با مصرف رژیم غذایی ضعیف به سرعت کاهش می یابد و طی 10 روز از شروع درمان تغذیه ای و تغذیه کافی به مقادیر طبیعی می رسد. بنابراین، پره آلبومین پیش بینی خوبی از میزان پروتئین و انرژی رژیم غذایی در روزهای قبل از آزمایش است و می تواند به عنوان یک نشانگر کاهش حاد مواد مغذی باشد. با این حال غلظت آن در حضور التهاب کاهش می یابد. سیتوکین های التهابی باعث کاهش سنتز پره آلبومین توسط کبد می شوند. در بیماران مبتلا به بیماری های کلیوی و کبدی نیز می توان کاهش پره آلبومین را مشاهده کرد. بنابراین، سطح پره آلبومین به طور دقیق وضعیت تغذیه را در بیماران منعکس نمی کند.

ریز مغذی های مناسب برای ارزیابی تغذیه 

علاوه بر ارزیابی وضعیت پروتئین، چند مطالعه آزمایشگاهی دیگر نیز می تواند در ارزیابی تغذیه مفید باشد. الکترولیت ها، گلوکز و کراتینین به ارزیابی وضعیت کلی بالینی و حجم مایعات کمک می کنند و در صورت وجود تغذیه تزریقی (داخل وریدی)، لازم است که آن ها را دریافت کنید. غلظت کلسیم، منیزیم و فسفر در پلاسما نیز باید بطور دوره ای ارزیابی شود، خصوصاً در شرایط رژیم غذایی ضعیف یا اسهال. آنها به طور منظم در بیمارانی که تغذیه تزریقی دارند، کنترل می شوند.
برای شناسایی بیماران مبتلا به کمبود آهن، فولات (ویتامین B9) و ویتامین B12 می توان از شمارش کامل سلول های خونی (CBC) استفاده کرد. کم خونی ماکروسیتیک کمبود فولات یا ویتامین B12 را نشان می دهد و نوعی کم خونی است که موجب بزرگ شدن گلبول های قرمز بیش از حالت عادی می‌شود. همانند سایر کم خونی‌ها، کم خونی ماکروسیتیک هم به معنای پایین بودن هموگلوبین گلبول های قرمز است و هموگلوبین هم یک پروتئین حاوی آهن است که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می‌کند. بنابراین این نوع کم خونی، گاهی اوقات کم خونی فقر ویتامین نیز نامیده می‌شود و نشانه ای از کمبود آهن و این ویتامین هاست. آزمایشات اضافی که در ارزیابی کم خونی میکروسیتیک مفید هستند شامل آهن سرم ، ظرفیت اتصال کل آهن و ترانسفرین است.

نقش ویتامین ها در ارزیابی تغذیه 

آزمایش کمبود ویتامین خاص ممکن است در بیمارانی که سوءجذب دستگاه گوارش دارند لازم باشد. ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K نقش‌های زیادی در بدن ایفا می‌کنند. غلظت سرمی ویتامین های A ،E و D را می توان مستقیماً اندازه گیری کرد. برای ارزیابی کفایت ویتامین K می توان از سنجش پروترومبین استفاده کرد.

•    ویتامین A 

ویتامین A، یک ویتامین محلول در چربی است که اسید رتینوئیک نیز نامیده می شود و در ارزیابی تغذیه ای ویتامین ها نقش مهمی دارد. ویتامین A در تشخیص نور توسط شبکیه و تمایز سلولی بافت های اپیتلیال نقش اساسی دارد. ویتامین A همراه با کاروتنوئیدها عملکرد ایمنی بدن را افزایش می دهد. کمبود ویتامین A یک کمبود تغذیه ای رایج در کشورهای توسعه نیافته است. کمبود ویتامین A ممکن است با اختلالات ایجاد کننده سوءجذب چربی مانند بیماری های صفراوی دیده شود. شب کوری نیز یک علامت اولیه کمبود ویتامین A است که ممکن است با سخت شدن بافت چشم، زخم قرنیه و کوری همراه باشد.

•    ویتامین D 

ویتامین D، هورمونی است که جذب روده ای کلسیم را افزایش می دهد و تشکیل استخوان سالم را تضمین می کند. متابولیسم ویتامین D به قرار گرفتن در معرض نور خورشید، جذب روده و عملکرد کبد و کلیه بستگی دارد. سوءجذب ویتامین D ممکن است با چندین اختلال دستگاه گوارش از جمله بیماری کرون (التهاب روده باریک) ، بیماری سلیاک (اختلال در جذب روده باریک) و نارسایی پانکراس همراه باشد. کمبود شدید ویتامین D باعث افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید  (PTH) می شود که باعث جذب کلسیم از استخوان می شود در نتیجه کمبود ویتامین D یک عامل مهم در از دست دادن استخوان، ضعف و شکستگی است.

•    ویتامین E

ویتامین E، به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و از یکپارچگی غشای چربی محافظت می کند. کمبود ویتامین E می تواند ناشی از شرایطی باشد که باعث سوءجذب چربی مانند بیماری کبد، نارسایی لوزالمعده و برداشتن روده کوچک یا بیماری می شود. 
ویتامین C و ویتامین‌های گروه B از جمله ویتامین‌های محلول در آب هستند. کمبود ویتامین های محلول در آب کمتر شایع است و فقط در مواردی که از نظر بالینی نشان داده شود باید سطح آن ها اندازه گیری شود. ویتامین های محلول در آب، علاوه بر فولات و ویتامین B12، شامل ویتامین های B6 ،B5 ،B3 ،B2 ،B1 و بیوتین   است.

•    ویتامین C

کمبود ویتامین C منجر به بیماری اسکوربوت می شود. علائم عمومی اسکوربوت شامل خستگی، درد در ماهیچه ها یا مفاصل، ضعف، بی اشتهایی، کاهش وزن و تحریک پذیری است. اگرچه سطح پایین ویتامین C در پلاسما برای تشخیص اسکوربوت به کار می رود، سطح ویتامین C پلاسما با مصرف ویتامین C به سرعت نرمال می شود.

•    تیامین(B1)

کمبود تیامین (ویتامین B1) باعث آنسفالوپاتی ورنیکه می شود که با علائم کلاسیک گیجی، اختلال عملکرد حرکتی و آتاکسی (عدم تعادل) مشخص می شود. تیامین دی فسفات فرم فعال تیامین است. این بیماری عمدتا در گلبول های قرمز وجود دارد و در پلاسما بسیار کم اتفاق می افتد. اندازه گیری دی آمین دی فسفات در خون کامل توسط کروماتوگرافی مایع و طیف سنجی جرمی روش ترجیحی برای تعیین وضعیت تغذیه است. ریبوفلاوین با استفاده از کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و طیف سنجی جرمی پشت سر هم در پلاسما اندازه گیری می شود.

•    ریبوفلاوین(B2)

به ریبوفلاوین ویتامین B2 نیز گفته می شود. کمبود آن آریبوفلاوینوز نامیده می شود و معمولاً به دلیل کاهش مصرف رژیم غذایی ایجاد می شود. علائم آن شامل گلو درد، بیماری چیلوز، آنگولار استوماتیت، گلوسیت، واسکولاریزاسیون قرنیه، درماتیت و کم خونی نورموسیت و نوروکرومیک است.

•    نیاسین(B3)

کمبود ویتامین B3 (نیاسین) زمینه ساز پلاگر می شود. پلاگر در دنیای غرب بسیار غیر معمول است، مگر اینکه یکی از عوامل اعتیاد به الکل، بی اشتهایی عصبی یا سوء جذب وجود داشته باشد. مشخصه آن بثورات رنگدانه ای متقارن در مناطق پوست در معرض آفتاب است. سایر یافته های بالینی شامل زبان قرمز، اسهال و استفراغ است. علائم مغز و اعصاب شامل بی خوابی، اضطراب، گمراهی، هذیان، زوال عقل و آنسفالوپاتی است.

•    ویتامین B6

کمبود ویتامین B6 با کم خونی هیپوکرومیک میکروسیتیک و انواع التهاب مرتبط است. از جمله بیماری های کمبود ویتامین B6 می توان به درماتیت (حساسیت پوستی)، نوریت (التهاب اعصاب)، استوماتیت (التهاب مخاط دهان) و بیماری کلیوی همراه است. 
ویتامین ها (مانند C ،K ،E ،D ،A) و مواد معدنی (مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و آهن) از مواد مغذی ضروری محسوب می شوند. این مواد مغذی مواد اولیه مورد نیاز بدن برای انجام عملکردهای مهم مانند ترمیم زخم ها، حمایت از سیستم ایمنی بدن و حتی تبدیل غذا به انرژی است. اگر بدن ویتامین ها و مواد معدنی بسیار زیادی یا بسیار کمی داشته باشد می تواند عملکردهای روزمره را به شدت از بین ببرد و مشکلات سلامتی ایجاد کند.

علائم کمبود مواد مغذی  و ضرورت ارزیابی تغذیه

علائمی که ممکن است دچار کمبود ویتامین یا مواد مغذی معدنی باشید می تواند شامل موارد زیر باشد:
•    احساس سوزش در پا یا زبان
•    رشد لکه های سفید روی چشم ها
•    پوسته پوسته شدن 
•    برجستگی های قرمز یا سفید روی پوست
•    زخم هایی که دیر بهبود می یابند
•    درد مفاصل و عضلات
•    ضربان قلب نامنظم
•    مو و ناخن شکننده
•    خونریزی لثه
•    دید ضعیف در شب
•    گرفتگی عضلات
•    شوره سر
•    ریزش مو
•    خستگی
•    حالت تهوع
•    ضعف

فواید ویتامین ها و مواد معدنی

دریافت ویتامین ها و مواد معدنی کافی فواید زیادی دارد. آنها سلامت استخوان ها را حفظ می کنند، از ناتوانی های مادرزادی (نقایص مادرزادی) جلوگیری می کنند و باعث سلامت دندان ها می شوند. با این حال، دریافت بیش از حد معمول ویتامین و مواد مغذی همچنین می تواند باعث مواردی مانند حالت تهوع، اسهال و گرفتگی معده شود.
پیگیری مصرف ویتامین و مواد معدنی ممکن است چالش برانگیز باشد، بنابراین آزمایشات لازم برای بررسی اینکه آیا کمبود دارید یا خیر بسیار مفید است. هنگامی که از نتایج خود مطلع شدید، می توانید رژیم غذایی خود را اصلاح کنید تا مطمئن شوید که از ویتامین ها و مواد معدنی متنوعی استفاده می کنید.

آزمایشات سنجش سطح ویتامین ها در ارزیابی تغذیه

آزمایش خون ویتامین میزان ویتامین خاصی را در خون اندازه گیری می کند. سپس با یک محدوده مرجع مقایسه می شود که سطح سالم آن ماده مغذی را مشخص می کند. اگر سطح شما کمتر از این حد استاندارد باشد کمبود ویتامین نشان داده می شود.
آزمایش خون ویتامین و تغذیه می تواند اطلاعات مفصلی در مورد وضعیت تغذیه ای شما فراهم کند. این جزئیات ممکن است از طریق آزمایش با پانل های آزمایش ویتامین که مقدار تعدادی از ویتامین ها را در بدن ارزیابی می کند یا با آزمایشاتی که برای ارزیابی سطح مواد مغذی جداگانه طراحی شده است جمع آوری شود. در اینجا چند نمونه از آزمایشات خون ویتامین و تغذیه ای که معمولاً درخواست می شود وجود دارد:

•    پانل الکترولیت 

الکترولیت ها مواد مغذی هستند که باعث ایجاد سیگنالهای الکتریکی می شوند که به عضلات و اعصاب کمک می کنند. آنها همچنین به حفظ تعادل مایعات در بدن و همچنین متعادل بودن سطح pH در خون کمک می کنند. این آزمایش سطح چهار الکترولیت را اندازه گیری می کند، دی اکسید کربن، کلر، پتاسیم و سدیم.

•    25-هیدروکسی ویتامین D

این آزمایش میزان ویتامین D در بدن را ارزیابی می کند، یک ویتامین محلول در چربی که برای حفظ سلامت استخوان ضروری است و با بسیاری از جنبه های دیگر سلامتی از جمله سلامت قلب و سیستم ایمنی بدن ارتباط دارد. آزمایش معمولاً برای غربالگری کمبود ویتامین D انجام می شود.

•    کلسیم 

کلسیم یک الکترولیت و عامل مهمی در استحکام استخوان است. این آزمایش میزان این ماده معدنی را در خون اندازه گیری می کند.

•    منیزیم 

منیزیم یک الکترولیت است و همچنین یک ماده معدنی است که در بیش از 300 واکنش شیمیایی ضروری در بدن نقش دارد. این امر باعث می شود که در بسیاری از ارگانهای بدن از جمله سیستم عصبی، قلب، مغز و سیستم متابولیک از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. به طور معمول دو نوع آزمایش منیزیم انجام می شود. یک آزمایش خون ساده که میزان منیزیم در خون را اندازه گیری می کند و آزمایش RBC منیزیم که میزان منیزیم را در گلبول های قرمز اندازه گیری می کند.

•    ویتامین B12

این ویتامین برای تولید گلبول های قرمز خون و تولید DNA ضروری است. همچنین از متابولیسم سالم ، عملکرد سیستم عصبی و سطح انرژی پشتیبانی می کند. این آزمایش کمبود B12 را نمایش می دهد. از آنجا که کمبود B12 می تواند منجر به کم خونی کشنده شود، این آزمایش همچنین معمولاً به عنوان بخشی از روشهای تشخیصی این اختلال خونی مورد استفاده قرار می گیرد.

•    بسته ویتامین 

بسته آزمایشگاهی، مجموعه ویتامین ها سطح ویتامین های A ،C ،E ،D ،B1 ،B6 ،B12، فولات و بتا کاروتن را در بدن ارزیابی می کند.

•    ویتامین K 

این آزمایش خون میزان ویتامین K را در خون ارزیابی می کند. این ماده غذایی به حفظ سلامت استخوان، سلامت عروق و سلامت سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
آزمایشات دیگری که ممکن است به عنوان بخشی از یک آزمایش تغذیه ای انجام شود شامل آزمایشات آنمی پکیج است که تعداد سلول ها و سلامت بدن، سطح آهن و ظرفیت اتصال آهن را ارزیابی می کند. آزمایشاتی نیز برای تشخیص مشکلاتی مانند عدم تحمل لاکتوز، بیماری سلیاک یا حساسیت به گندم و غلات دیگر وجود دارند.