کم خونی فقر آهن

کمبود آهن زمانی رخ می دهد که بدن به اندازه کافی آهن معدنی نداشته باشد. این امر منجر به سطوح غیر طبیعی سلول های قرمز خون می شود. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که آهن برای ساخت هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون) که امکان حمل اکسیژن در بدن را برای گلبول های قرمز خون فراهم می کند، به کار می رود.

اگر بدن شما هموگلوبین کافی نداشته باشد، بافت ها و ماهیچه های شما اکسیژن کافی دریافت نمی کنند و قادر به کارایی مناسب خود نیستند که منجر به بیماری به نام کم خونی می شود. اگرچه انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، کم خونی فقر آهن شایع ترین آن در سراسر جهان است.

دلایل عمده کمبود آهن شامل عدم کفایت آهن به دلیل رژیم غذایی ضعیف یا رژیم های محدود کننده، بیماری التهابی روده، افزایش نیاز در دوران بارداری و ریزش خون در طی دوره های قاعدگی سنگین یا خونریزی داخلی است.

علت هر چه باشد، فقر آهن می تواند منجر به علائم ناخوشایندی شود که می تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد که می تواند شامل بهداشت ضعیف، عدم تمرکز و کاهش بهره وری در کار باشد.

 

علائم کم خونی فقر آهن

علائم و نشانه های کمبود آهن بسته به شدت کم خونی، سرعت رشد آن، سن و وضعیت سلامتی فعلی شما متفاوت است. در برخی موارد، افراد هیچ علامتی را تجربه نمی کنند. در اینجا 10 علامت و علائم کمبود آهن وجود دارد که از شایع ترین آنها شروع می شود:

 

1. خستگی غیرمعمول

احساس خستگی یکی از شایع ترین علائم کمبود آهن است که بیش از نیمی از افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن را تحت تأثیر قرار می دهد. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که بدن شما برای تهیه پروتئینی به نام هموگلوبین که در گلبول های قرمز یافت می شود، به آهن احتیاج دارد. هموگلوبین به حمل اکسیژن در بدن کمک می کند. وقتی بدن شما هموگلوبین کافی نداشته باشد، اکسیژن کمتری به بافت ها و ماهیچه های شما می رسد و آن ها را از انرژی محروم می کند. علاوه بر این، قلب شما باید بیشتر کار کند تا خون غنی از اکسیژن در بدن حرکت کند، که این هم می تواند شما را خسته کند. از آنجا که خستگی اغلب به عنوان یک قسمت عادی از زندگی شلوغ و مدرن در نظر گرفته می شود، تشخیص کمبود آهن به تنهایی با این علائم دشوار است. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به کمبود آهن در کنار ضعف، مشکل در تمرکز یا بهره وری ضعیف در محل کار و کمبود انرژی دارند.

2. رنگ پریدگی

پوست کم رنگ و رنگ پریدگی قسمت داخلی پلک های پایین از دیگر علائم رایج فقر آهن است. هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز، رنگ قرمز خود را به خون می دهد، بنابراین مقادیر کم در هنگام کمبود آهن باعث می شود تا خون کم رنگ تر شود. به همین دلیل پوست می تواند رنگ سالم و گلگون خود را در افراد مبتلا به کمبود آهن از دست بدهد. این رنگ پریدگی در افراد مبتلا به کمبود آهن ممکن است در تمام بدن ظاهر شود یا می تواند به یک ناحیه محدود شود، مانند صورت، لثه ها، داخل لب ها یا پلک های تحتانی و حتی ناخن ها. این علامت اغلب جزو اولین مواردی است که پزشکان به عنوان نشانه ای از کمبود آهن به دنبال آن می گردند. با این حال، باید کم خونی فقر آهن را با آزمایش خون تأیید کرد. رنگ پریدگی بیشتر در موارد متوسط ​​یا شدید آنمی مشاهده می شود. اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی باید به رنگ قرمز پر رنگ باشد. اگر رنگ صورتی یا زرد بسیار کم رنگ است، این ممکن است نشانگر کمبود آهن باشد.

3. تنگی نفس

هموگلوبین سلول های قرمز، خون شما را قادر می سازد اکسیژن را در بدن منتقل کنند. هنگامی که هموگلوبین در کمبود آهن کم باشد، میزان اکسیژن نیز کم خواهد بود. این بدان معنی است که ماهیچه های شما اکسیژن کافی برای انجام فعالیت های طبیعی مانند پیاده روی دریافت نمی کنند. در نتیجه، سرعت تنفس شما افزایش می یابد زیرا بدن شما سعی می کند اکسیژن بیشتری بدست آورد، به همین دلیل تنگی نفس یک علامت شایع است.

4. سردرد و سرگیجه

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود. به نظر می رسد این علامت نسبت به دیگر علائم کمتر دیده می شود و غالباً با سرگیجه نیز همراه است. در کمبود آهن، سطح هموگلوبین پایین در گلبول های قرمز به معنای کمبود اکسیژن رسانی کافی به مغز است. در نتیجه رگ های خونی در مغز می توانند متورم شوند و باعث فشار و سردرد شوند. اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر و سرگیجه می تواند نشانه کمبود آهن باشد.

5. تپش قلب

ضربان قلب بالا که به عنوان تپش قلب نیز شناخته می شود، می تواند یکی دیگر از علائم کم خونی فقر آهن باشد. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز است که به انتقال اکسیژن در بدن کمک می کند. در فقر آهن، سطح هموگلوبین پایین به معنای این است که قلب برای حمل اکسیژن باید به سختی کار کند. این امر می تواند به ضربان قلب نامنظم منجر شود. در موارد شدید کم خونی فقر آهن، تپش قلب می تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود. با این حال، این علائم بسیار کمتر دیده می شود. برای تجربه این علائم باید به مدت طولانی کمبود آهن داشته باشید.

6. مو و پوست خشک و آسیب دیده

خشکی و آسیب دیدگی پوست و مو می تواند علائم کمبود آهن باشد. این امر به این دلیل است که وقتی بدن شما از نظر آهن دچار کمبود است، اکسیژن محدود خود را به سمت عملکردهای مهم تر مانند ارگان ها و سایر بافت های بدن هدایت می کند. هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، می توانند خشک و ضعیف شوند. موارد شدیدتر فقر آهن به ریزش مو مرتبط بوده است. کاملاً طبیعی است که بعضی موها هنگام شستشو روزانه از بین بروند، اما اگر در حال از دست دادن موهای دست و پا یا خیلی بیشتر از حد نرمال هستید، ممکن است به دلیل کمبود آهن باشد.

7. تورم و درد زبان و دهان

گاهی اوقات فقط نگاه کردن به داخل یا اطراف دهان می تواند نشانه این باشد که آیا شما از کم خونی فقر آهن رنج می برید یا خیر. علائم این مورد شامل زمانی می شود که زبان شما متورم، ملتهب، کم رنگ و یا به طرز عجیبی صاف شده باشد. پایین بودن هموگلوبین در فقر آهن می تواند باعث ایجاد لکه در زبان شود، در حالی که سطوح پایین میوگلوبین می تواند باعث ایجاد درد، صاف شدن و تورم آن شود. میوگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز است که از عضلات شما پشتیبانی می کند، مانند عضله ای که زبان را تشکیل می دهد. کمبود آهن همچنین می تواند باعث خشکی دهان، ترک های قرمز رنگ در گوشه های دهان یا زخم های دهان شود.

8. پاهای بی قرار

کمبود آهن به سندرم پای بی قرار مرتبط است. سندرم پای بی قرار یک فشار قوی برای حرکت پاها در حالت استراحت است. همچنین می تواند باعث خزیدن و احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود. پاهای بی قرار معمولاً در شب ها بدتر می شود، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن به مشکل بخورند. دلایل سندرم پای بی قرار کاملاً درک نشده است. با این حال، تصور می شود تا 25٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار، کم خونی فقر آهن دارند و هر چه سطح آهن پایین تر باشد، علائم آن نیز شدیدتر خواهد بود.

9. ناخن های شکننده یا قاشقی شکل

یکی از علائم بسیار شدید فقر آهن، ناخن های شکننده یا قاشقی شکل است. این عارضه اغلب با ناخن های شکننده آغاز می شود که به راحتی ترک می خورند و تراش می یابند. با این حال، این یک عارضه جانبی نادر است و معمولاً فقط در موارد شدید آنمی فقر آهن مشاهده می شود.

10. سایر علائم بالقوه

چندین نشانه دیگر وجود دارد که می تواند نشان دهنده‌ی میزان کم آهن باشد. این علائم معمولاً کمتر دیده می شوند و به غیر از کمبود آهن با بسیاری از شرایط ارتباط دارند.

علائم دیگر کم خونی فقر آهن عبارتند از:

• هوس های عجیب: خوردن غذاهای عجیب و غریب و مواد غیر غذایی را "پیکا" می نامند. معمولاً میل به خوردن یخ، خاک رس، گچ یا کاغذ است و می تواند نشانه کمبود آهن باشد. این بیماری همچنین می تواند در دوران بارداری رخ دهد.
• احساس اضطراب: عدم وجود اکسیژن موجود در بافت های بدن به دلیل کمبود آهن ممکن است باعث احساس اضطراب شود. با این حال، با اصلاح سطح آهن، احتمال برطرف شدن اضطراب های فرد وجود دارد.
• دست و پای سرد: کمبود آهن به معنای کمبود اکسیژن رسانی به دست و پاها است. ممکن است برخی از افراد به طور کلی سرمازدگی را راحت تر احساس کنند یا دچار سردی دست و پا شوند.
• عفونت های مکرر: از آنجا که آهن برای یک سیستم ایمنی سالم مورد نیاز است، فقدان آن ممکن است باعث شود شما به بیماری های معمول گرفتار شوید.

کم خونی فقر آهن در زنان

حاملگی، خونریزی قابل توجه قاعدگی و فیبروم های رحمی همه دلایلی است که باعث می شود خانم ها کم خونی فقر آهن را بیشتر تجربه کنند. خونریزی شدید قاعدگی هنگامی رخ می دهد که یک زن بیشتر از زنان دیگر خونریزی کند که معمولاً در دوران قاعدگی اتفاق می افتد. خونریزی معمولی قاعدگی 4 تا 5 روز طول می کشد و میزان خون از دست رفته بین 2 تا 3 قاشق غذاخوری است. زنانی که خونریزی بیش از حد قاعدگی دارند بیش از هفت روز خونریزی می کنند و دو برابر خون طبیعی خود را از دست می دهند.

تخمین زده می شود 20 درصد از زنان در سن باروری دچار کم خونی فقر آهن هستند. زنان باردار به احتمال نسبتا زیاد به آنمی فقر آهن مبتلا هستند؛ زیرا برای حمایت بیشتر نوزادان در حال رشد خود نیاز به مقدار بیشتری خون دارند.

سونوگرافی لگن می تواند به پزشك كمك كند كه منبع خونریزی بیش از حد در دوره ی خانم ها مانند فیبروم ها را جستجو كند. مانند کم خونی فقر آهن، فیبروم های رحمی اغلب علائمی ایجاد نمی کنند. فیبروم هنگام رشد تومورهای عضلانی در رحم رخ می دهد. اگرچه فیبروم ها معمولاً سرطانی نیستند، می توانند خونریزی شدید قاعدگی ایجاد کنند که منجر به کم خونی فقر آهن شود.

 

بهترین برنامه رژیم غذایی برای کم خونی فقر آهن

برنامه های درمانی کم خونی اغلب شامل تغییرات رژیم غذایی است. بهترین برنامه رژیم غذایی برای کم خونی شامل غذاهای سرشار از آهن و سایر ویتامین های ضروری برای هموگلوبین و تولید گلبول های قرمز است. همچنین رژیم غذایی باید شامل غذاهایی باشد که به بدن شما کمک کنند آهن بهتر جذب شود.

در غذاها دو نوع آهن وجود دارد: آهن هِم (heme) و آهن غیرهم. آهن هم در گوشت، مرغ و غذاهای دریایی یافت می شود. آهن غیرهم در غذاهای گیاهی و غذاهای غنی شده با آهن یافت می شود. بدن شما می تواند هر دو نوع را جذب کند، اما آهن هم را راحت تر جذب می کند.

اگرچه برنامه های درمانی کم خونی جدا از هم هستند، اما بیشتر آن ها روزانه 150 تا 200 میلی گرم آهن نیاز دارند. به دست آوردن این سطوح از طریق رژیم غذایی دشوار است. شما همچنین ممکن است نیاز به مصرف آهن بدون نسخه یا مکمل آهن بدون نسخه تا زمان پر شدن سطح ذخیره های آهن بدن خود داشته باشید. برای دریافت آهن بیشتر و کمک به مبارزه با کم خونی فقر آهن این غذاها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

1. سبزیجات برگی شکل

سبزیجات برگی شکل، به ویژه انواع تیره ی آن ها، از بهترین منابع آهن غیرهم هستند که شامل موارد زیر اند:

• اسفناج
• کلم بروکلی
• کلم پیچ
• برگ چغندر

برخی از سبزیجات سرشار از آهن مانند اسفناج و کلم دارای اگزالات زیادی هستند. اگزالات ترکیبی است که مانع از جذب آهن غیرهم می شوند. بنابراین، در حالی که خوردن سبزیجات به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی کم خونی مفید است، فقط برای درمان این بیماری، به آن ها بستگی ندارد و سایر شرایط نیز در دریافت آهن دخالت دارند.

ویتامین C به معده شما در جذب آهن کمک می کند. خوردن سبزیجات برگی شکل با میوه هایی که حاوی ویتامین C مانند پرتقال، فلفل قرمز و توت فرنگی هستند، ممکن است باعث افزایش جذب آهن شود.

2. گوشت و مرغ

انواع گوشت ها و مرغ حاوی آهن هم (heme) هستند. گوشت قرمز به خصوص گوشت گوسفند بهترین منابع آهن هستند، در حالی که مرغ مقادیر کمتری دارد. خوردن گوشت یا مرغ با غذاهای حاوی آهن غیرهم مانند سبزیجات برگی شکل می تواند باعث افزایش جذب آهن شود.

3. جگر

بسیاری از مردم از مصرف گوشت جگر خودداری می کنند ، اما جگر منبع خوبی از آهن می باشد. جگر محبوب ترین گوشت از بین اندام های داخلی است. جگر سرشار از آهن و فولات نیز می باشد. از برخی دیگر از اندام های داخلی غنی از آهن می توان به زبان،  دل ، قلوه و گوشت گاو اشاره نمود.

4. غذاهای دریایی

برخی غذاهای دریایی آهن هم (heme) را تأمین می کنند. صدف و میگو منابع خوبی از آهن هستند. بیشتر ماهی ها حاوی آهن هستند. ماهی های سرشار از آهن شامل:

• ساردین، ​​کنسرو شده در روغن
• کنسرو یا تون تازه
• ماهی آزاد
• حلیب تازه

اگرچه ماهی قزل آلا تازه و کنسرو شده منبع خوبی از آهن می باشد، اما کنسرو ماهی قزل آلا دارای کلسیم زیادی است. کلسیم با آهن متصل شده و جذب آن را کاهش می دهد. غذاهای سرشار از کلسیم نباید همزمان با غذاهای سرشار از آهن مصرف شوند. نمونه های دیگر غذاهای سرشار از کلسیم عبارتند از:

• شیر خام
• ماست
• کفیر
• پنیر
• کلم بروکلی

5. غذاهای غنی شده

بسیاری از غذاها با آهن غنی شده اند. اگر گیاه خوار هستید، این غذاها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

• آب پرتقال
• غلات غنی شده
• غذاهای تهیه شده از آرد تصفیه شده‌ی غنی شده مانند نان سفید
• ماکارونی غنی شده
• غذاهای تهیه شده از آرد ذرت غنی شده
• برنج سفید غنی شده

6. حبوبات

حبوبات منبع خوبی از آهن برای گیاهخواران و گوشتخواران است. برخی گزینه های غنی از آهن عبارتند از:

• نخود
• سویا
• لوبیا چشم بلبلی
• لوبیا چیتی
• لوبیای سیاه
• نخود فرنگی

7. آجیل و دانه ها

بسیاری از انواع آجیل و دانه ها منبع خوبی از آهن هستند که به تنهایی طعم خوبی دارند و یا روی سالاد یا ماست اضافه می شوند. در هنگام انتخاب آجیل و دانه، در هر زمان ممکن، انواع خام را انتخاب کنید. برخی آجیل ها و دانه هایی که دارای آهن هستند عبارتند از:

• دانه کدو تنبل
• بادام هندی
• پسته
• چلغوز
• دانه های آفتابگردان

به تقویت جذب آهن کمک کنید:

 

نکته مهم این است که خوردن ویتامین C به بدن شما کمک می کند تا آهن را بهتر جذب کند. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی غذاهای سرشار از ویتامین C، مانند میوه و سبزیجات مصرف می کنید. همچنین ممکن است پرهیز از غذاهای خاصی که می توانند مانع از جذب آهن در مقادیر زیاد شوند، مفید باشد. این موارد شامل چای و قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند لبنیات و غلات سبوس دار می باشد.

در صورت توصیه پزشک از مکمل های آهن استفاده کنید:

به طور کلی، شما فقط باید یک مکمل آهن را به عنوان آخرین راه حل و در صورت توصیه پزشک مصرف کنید. اگر نتوانید میزان آهن مورد نیاز خود را تنها از طریق رژیم غذایی بازیابی کنید، از این راه باید استفاده کنید. اگر مکمل آهن مصرف می کنید، سعی کنید آب پرتقال را با آن بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند.

به خاطر داشته باشید که برخی از عوارض ناخوشایند مصرف مکمل های آهن وجود دارد که شامل درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش قلب، حالت تهوع و مدفوع سیاه است. با این حال، این عوارض معمولاً با گذشت زمان کاهش می یابد و بستگی به دوز آهن مصرفی شما دارد.