دوست داری رژیم بگیری ؟
تاثیر روزه داری اسلامی بر بیماری های سرطان
سلول طبیعی انسان پس از یک دوره زمانی مشخص دچار تغییر شده و از چرخه حیات خارج می گردد. یعنی یا به صورت مرگ برنامه ریزی شده دچار آپاپتوز شده یا دچار ایست ناگهانی (arrest) و یا مرگ خاموش می شود. هرگاه سلول از این سه حالت خارج شود و به تکثیر ادامه دهد فرد دچار سرطان می گردد. سرطان یعنی خروج سلول و عملکرد آن از چرخه رشد سلولی.
تعبیر بیولوژیک روزه داری یعنی محدود کردن دریافت کالری که از 20 تا 40 درصد می تواند متغیر باشد و کاملاً با گرسنگی متفاوت است. در گرسنگی مرگ سلول اتفاق می افتد در حالی است که روزه داری با توجه به جوامع مختلف فرهنگ های متفاوت مذاهب و ادیان گوناگون تعریف جداگانه‌ای دارد. اما آن تعریفی که در همه آنها مشترک است امساک از خوردن و آشامیدن در طی ساعات معینی است که به معنای محدود کردن دریافت کالری توسط روزه دار است. از طرفی افزایش کالری باعث افزایش سطح انسولین خون و تکثیر بیشتر سلول ها می گردد و احتمال بروز سرطان را بیشتر میکند. لذا محدود کردن کالری که مغایر با این روند است به بهبود سرطان کمک میکند، به طوری که روزه درمانی یک تکنیک در بیماران مبتلا به سرطان و بسیاری از بیماری های متابولیک و بیماری های مزمن غیر واگیر می باشد.
تعریف و چگونگی بروز سرطان
برای اینکه بتوان سرطان را خوب تعریف کرد و اثرات روزه داری را در آن را مشخص نمود لازم است ابتدا مختصری از زندگی طبیعی سلولهای بدن بیان شود. در بدن یک انسان بالغ بیش از 600 هزار میلیارد سلول وجود دارد. جالب اینکه از همه این سلولها فقط 10 درصد آن متعلق به خود ماست و بقیه متعلق به باکتری ها مانند باکتری هایی که در هضم غذا به انسان کمک می کنند است. این باکتری ها عوامل مؤثر در پیشگیری یا بروز بیماری های مختلف از جمله سرطان هستند و این موضوع در علم بیولوژیک به اسم باکتریومیکس معروف شده و خود از اعجاز خلقت است.
سلول های انسانی با تغذیه خوب انجام وظیفه می کنند اما به هر حال عمر محدودی دارند که کاملاً مشخص است. موقعی که عمر یک سلول به پایان می رسد این مرگ بر اساس یک برنامه مدون و علمی اتفاق می‌افتد که به آن مرگ برنامه ریزی شده سلولی یا آپاپتوسیس گفته می شود. در واقع این مرگ سلولی عامل حیات است بدین معنی که پس از مرگ هر سلول مواد تشکیل دهنده آن سلول برای ساخت سلولهای جدید به کار گرفته می‌شود و حیات ادامه پیدا میکند. هرگاه این روند طبیعی حیات ادامه پیدا نکند و سلول با مرگ برنامه‌ریزی شده طبیعی از بین نرود و با مرگ غیر طبیعی و غیر متعارف که به آن نکروز می‌گویم از بین برود حیات دچار اختلال می شود.
همه این اتفاقات توسط فرماندهان سلولی یعنی ژنها کنترل و اعمال می شود. ژن های بدن با دستورالعمل ساخت پروتئین های مختلف این فرمان ها را صادر می کند و حیات شکل طبیعی یا غیرطبیعی را طی می کند. این تکثیر غیر طبیعی سلول که در چرخه تولید سلول اتفاق می افتد می تواند شکلی از سرطان را به وجود آورد.
در تغییر عملکرد این ژن ها عوامل مختلفی دخالت دارند که بعضی از آنها عبارتند از:
• تغذیه سلولی
• مواد رادیو اکتیو
• سندروم های متابولیک
در ایران 5 سرطان شایع در زنان و مردان به ترتیب عبارت است از
• زنان : سرطان پستان، پوست، معده، تیروئید، روده بزرگ
• مردان: سرطان معده، پوست، پروستات، مثانه، ریه
چگونگی تأثیر روزه داری بر روند سرطان
روزه داری چه به صورت دوره‌ای و چه به صورت متناوب می تواند متابولیسم چربی ها، فعالیت باکتری ها و مقدار کالری دریافتی را تحت تأثیر قرار دهد. روزه داری قابلیتی به بدن می دهد که راه مبارزه با آن بیماری به خصوص را بیابد و خود درمانی، خود نوسازی و خود ترمیمی در بدن ایجاد نماید. ابن سینا نیز روزه را برای تمام بیماری ها توصیه می کند.
روزه داری و تأثیری که در تنظیم مکانیسم تغذیه سلول ها دارد، در سوخت و ساز سلول ها اثر می گذارد و با بهره گیری درست از گلوکز و انسولین، عوامل رشد سلول سرطانی را کم کرده و از تکثیر آن جلوگیری می کند. یعنی در حالت گرسنگی، سلول های سرطانی طی فرایند آپوپتوز خود را از بین میبرند و بدین ترتیب سلولهای غیرطبیعی توسط یک شعور سلولی از بین می روند.
این مکانیزم می تواند به روند درمان سرطان کمک کند. سلول های بدن هنگام گرسنگی مواد زاید و رسوبات سلولی را تجزیه و از آن انرژی تولید می‌کنند و پس از یک ماه روزه داری تمام سلول های بدن پاک سازی می شوند. هر سلول سرطانی 25 برابر گیرنده گلوکز بیشتری از سلول های عادی بدن دارد. بنابراین نخوردن غذا سبب گرسنگی کل سلول های بدن و وارد آوردن آسیب بسیار به سلول های سرطانی می گردد.
تأثیرات روزه داری بر سرطان
بیمار سرطانی در طول حیات خود با چند دوره مواجه است. دوره تشخیص و درمان که شامل اقدامات جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی می شود. اقدامات درمانی در مرحله اولیه سرطان یا در مراحل عود آن، دوره نقاهت بیماری و دوره بقا که بیمار مراحل اولیه را طی کرده ظاهراً به زندگی عادی برگشته است در هر یک از این مراحل بیمار انتظار دارد پزشک معالج پاسخ بدهد که آیا بیمار مبتلا به سرطان می تواند روزه بگیرد یا خیر.
به طور کل روزه داری اثرات مختلفی بر روند بیماری سرطان و اثر بخشی مراحل گوناگون آن و حتی روند درمان سرطان دارد که در ادامه به بررسی برخی از آن ها می پردازیم:
در دوره بی غذایی، گلوکز و فاکتور رشد انسولین، اثربخشی شیمی درمانی را افزایش میدهد. روزه داری باعث کاهش عوارض شیمی درمانی و افزایش تحمل بیمار با کمک به اثربخشی داروهای مصرفی می باشد.
روزه داری موجب تحریک بهتر سیستم ایمنی در بیماران سرطانی شده احتمال کندی رشد سلولهای سرطانی را افزایش میدهد، این اثر در اغلب سرطان ها مثل سرطان پانکراس، ریه، پستان و غیره به اثبات رسیده است.
نکته جالب اثربخشی روزه داری در هنگام شیمی درمانی به صورت ادجونت یا شیمی درمانی پس از جراحی و نئو ادجونت یا شیمی درمانی پیش از جراحی و همچنین افزایش حساسیت سلول های سرطانی به رادیوتراپی می باشد.
در پژوهشی که در مرکز تحقیقات سرطان در حال اجراست رژیم‌کتوژنیک به خوبی توانسته است در مهار سلولهای سرطانی کمک کند. با توجه به این تحقیقات هنوز راه طولانی وجود دارد که بتوانیم بر پایه تحقیقات علمی چارچوب استانداردی را برای سرطان و بیماران مبتلا به سرطان های مختلف در مراحل متفاوت درمانی ارائه دهیم.
روزه داری و منع پزشکی در بیماران مبتلا به سرطان
از آنجا که قرآن کریم روزه‌داری را برای بیمارانی که روزه گرفتن برایشان مضر است ممنوع کرده است اما بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان به ویژه شفایافتگان از پزشک خود درباره امکان روزه‌گرفتن می پرسند و هر یک از پزشکان بر اساس تجارب علمی و عملی خودشان پاسخ می دهند و راهنمای ثابتی ندارد. در حقیقت تبیین و تعریف بیماری و بیمار بودن بر عهده پزشک است.
در مطالعه ای که در سال 2012 انجام شده است است در مورد سؤال از متخصصین مذهبی و مجتهدین 67% به بیماران توصیه کردند که روزه نگیرند 60 درصد بیماران سرطانی روزه دار بودند و معتقد بودند که روزه به درمان سرطان آنها کمک نموده فقط 40 درصد بیماران به توصیه پزشکان توجه کرده‌اند و بقیه بدون توصیه روزه گرفتند. بیشترین بیمارانی که روزه می‌گرفتند مبتلا به سرطان های ادراری، پستان و لنفوما بودند و کمترین آنها سرطان های گوارشی و ریوی داشتند.
توصیه می‌شود بیمار با توجه به مرجع تقلیدی انتخاب کرده است و با استناد به رساله عملیه آن مرجع نسبت به گرفتن روزه و افطار کردن آن اقدام کند.
در مقام مشاوره طبیب در موارد زیر مجاز است که برای بیمار مبتلا به سرطان منع روزه داری را اعلام نماید. به خصوص در موارد خاص زیر توصیه می‌شود که تیم معالج در رابطه با روزه داری یا منع آن تصمیم گیری کند:
بیمارانی که باید از راه دهان تغذیه بشوند اما امکان مصرف آب و مواد غذایی در یک وعده را ندارند و باید از وعده های مکرر با حجم کم آب مایعات و غذا استفاده کنند. برای مثال کسانی که به‌تازگی معده آنها برداشته شده و امکان مصرف یک وعده غذایی کامل را ندارند یا کسانی که روده بزرگ آنها برداشته شده و جذب آب در بدن آنها مختل شده است باید از راه دهان تغذیه کنند.
کلیه بیمارانی که به دلیل بیماری اعضای حیاتی آنها به ویژه ساختار کلیه و سیستم دفع ادرار امکان روزه‌داری طولانی مدت را ندارند و ممکن است خطر نارسایی برای آنها پیش آید.
بیمارانی که علاوه بر سرطان اولیه از بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت رنج میبرند و لازم است به طور مکرر در طول روز داروهای درمانی خود را مصرف کنند یا انسولین تزریق کنند و احتمال بروز خطر برای آنها زیاد است.
بیماران مبتلا به سرطان که در حال شیمی درمانی هستند و در پی آن دچار تهوع و استفراغ های مکرر شده اند ناچار هستند با خوردن و آشامیدن ضعف ناشی از شیمی درمانی را جبران کنند. در نتیجه امکان روزه‌داری برای آنها وجود ندارد، اگر چه شیمی درمانی به تنهایی مانع روزه داری نیست.
بیمارانی که دچار سندروم روده کوتاه شده اند یعنی بیمارانی به هر دلیل تحت عمل جراحی قرار گرفته و قسمت اعظم روده باریک آنها برداشته شده است و تحمل تشنگی و گرسنگی برای این بیماران مقدور نبوده و لازم است از روزه‌داری اجتناب کنند.
بیمارانی که در تخت بیمارستان بستری هستند و پزشک معالج آن ها روزه داری را جایز نمی داند.
