شکاف لب و شکاف کام

شکاف لب و شکاف کام ناهنجاری‌های هنگام تولد است که در دهان و لب اتفاق می‌افتد. این ناهنجاری‌ها از هر 700 تولد تقریباً یک نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بیشتر در بین آسیایی‌ها و گروه‌های خاصی از سرخپوستان آمریکایی نسبت به سفیدپوستان رایج است و کمتر در آفریقایی - آمریکایی‌ها رخ می‌دهند.
شکاف لب و شکاف کام در اوایل بارداری اتفاق می‌افتد وقتی‌که طرفین لب و سقف دهان مطابق حالت طبیعی آنطور که باید به هم نپیوندند. کودک می‌تواند دارای لب شکاف، شکاف کام یا هر دو باشد. شکاف لب و شکاف کام باهم در پسران شایع‌تر است. همچنین این مهم است که بدانید اکثر نوزادانی که با شکاف متولد می‌شوند سالم هستند و هیچ ناهنجاری هنگام تولد ندارند.
شکاف کام زمانی اتفاق می‌افتد که سقف دهان کاملاً بسته نشود و یک حفره‌ای که می‌تواند به داخل حفره بینی کشیده شود، باقی می‌ماند. شکاف ممکن است هر دو طرف کام را درگیر کند. می‌تواند از قسمت جلوی دهان (کام سخت) تا گلو (کام نرم) گسترش یابد. اغلب شکاف نیز شامل لب خواهد شد. شکاف کام به‌اندازه لب شکاف قابل‌توجه نیست زیرا داخل دهان است. این شکاف ممکن است تنها ناهنجاری در کودک باشد، یا ممکن است با شکاف لب یا سندرم‌های دیگر همراه باشد. در بسیاری موارد، سایر اعضای خانواده نیز در بدو تولد دچار شکاف کام شده‌اند.

شکاف لب‏ ناهنجاری است که در طی آن لب به‌طور کامل شکل نمی‌گیرد. میزان شکاف لب می‌تواند تا حد زیادی متفاوت باشد، از خفیف (برآمدگی لب) تا شدید (حفره بزرگ از لب تا بالای بینی). به‌عنوان پدر و مادر، ممکن است سازگار شدن با ناهنجاری‌های آشکار صورت، تنش‌زا باشد، زیرا ناهنجاری می‌تواند بسیار قابل‌توجه باشد. نام های مختلفی با توجه به محل قرارگیری آن و میزان درگیری لب وجود دارد. شکاف در یک‌طرف لب که به بینی نمی‌رسد، نقص یک‌جانبه نامیده می‌شود. شکاف در یک‌طرف لب که به بینی کشیده می‌شود، یک‌طرفه کامل نامیده می‌شود. شکافی که هر دو طرف لب را درگیر کرده و به بینی کشیده و درگیر می‌شود، دوطرفه کامل نامیده می‌شود.
شکاف لب و شکاف کام ممکن است در یک نوزاد باهم یا جداگانه اتفاق بیفتد. میزان ناهنجاری در شکاف لب و شکاف کام می‌تواند بسیار متفاوت باشد. شایع‌ترین مشکل اولیه مرتبط با این ناهنجاری‌ها، تغذیه کودک شما است.

عواملی که باعث شکاف لب و شکاف کام می‌شود

علت دقیق شکاف لب و شکاف کام کاملاً مشخص نیست. شکاف لب و یا شکاف کام ناشی از ژن‌های مختلفی است که از والدین به ارث رسیده‌اند و همچنین عوامل محیطی که هنوز دانشمندان آن‌ها را کاملاً متوجه نشده‌اند.
هنگامی‌که ترکیبی از ژن‌ها و عوامل محیطی باعث ایجاد یک بیماری می‌شود، توارث "چندمنظوره" گفته می‌شود (عوامل زیادی در ایجاد علت نقش دارند). ازآنجاکه ژن‌ها درگیر هستند، بسته به اینکه چند نفر در خانواده دارای شکاف لب و یا شکاف کام هستند، احتمال رخ دادن شکاف لب و یا شکاف کام در یک خانواده بیشتر می‌شود.
اگر والدین بدون شکاف، کودک دارای شکاف داشته باشند، احتمال وجود یک فرزند دیگر با شکاف بین 2 تا 8 درصد است. اگر والدین شکاف داشته باشند اما هیچ فرزندی شکاف نداشته باشد، شانس بچه‌دار شدن با شکاف 4 تا 6 درصد است. اگر والدین و فرزندی شکاف داشته باشند، شانس تولد یافتن فرزندان آینده با شکاف خیلی بیشتر می‌شود. در این موارد مشاوره ژنتیکی پیشنهاد می‌شود.

سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل در دوران بارداری

زنانی که در هفته‌های اول بارداری مشروبات الکلی می‌نوشند، نسبت به سایر خانم‌ها احتمال بیشتری دارند که دارای نوزادی با شکاف لب یا کام باشند. نوشیدن زیاد الکل وقتی است که طی 2 تا 3 ساعت تعداد چهار واحد یا بیشتر نوشیدنی بنوشید.

دریافت نکردن مواد مغذی کافی، مانند اسید فولیک، قبل و در دوران بارداری

اسیدفولیک ویتامینی است که هر سلول بدن شما برای رشد و نمو نیاز دارد. اگر قبل از بارداری و در اوایل بارداری اسیدفولیک مصرف کنید، می‌تواند به محافظت کودک در برابر شکاف لب و کام و نقص هنگام تولد مغز و ستون فقرات به نام نقص لوله عصبی کمک کند.

ابتلا به دیابت قبل از بارداری

دیابت شرایطی است که بدن شما قند زیادی (به نام گلوکز) در خون دارد. به دیابت قبل از بارداری نیز دیابت پیش از بارداری یا دیابت نوع 1 یا 2 گفته می‌شود.

مصرف داروهای خاص در دوران بارداری

اگر در سه‌ماهه اول بارداری صرع‌ دارید و داروهای ضد تشنج (مانند توپیرامات یا اسید والپروئیک اسید) مصرف می‌کنید، بیشتر از خانم‌هایی که مصرف نمی‌کنند، دارای خطر تولد فرزند با شکاف لب (با یا بدون شکاف کام) هستید. صرع نوعی حمله تشنجی است که بر نحوه عملکرد سلول‌های عصبی مغز شما تأثیر می‌گذارد. تشنج زمانی است که تمام بدن یا قسمت‌هایی از بدن بدون کنترل حرکت می‌کند.

چاق شدن در دوران بارداری

اگر چاق هستید، دارای مقدار اضافی چربی هستید و شاخص توده بدنی (همچنین به آن BMI گفته می‌شود) 30 یا بیشتر است.

جلوگیری از ایجاد شکاف در کام و یا لب

• اسیدفولیک مصرف کنید. قبل از بارداری، هرروز یک مولتی‌ویتامین با 400 میکروگرم اسیدفولیک در آن مصرف کنید. در دوران بارداری، قبل از تولد هرروز یک ویتامین با 600 میکروگرم اسیدفولیک در آن مصرف کنید.

• سیگار نکشید و الکل ننوشید.
• چکاپ پیش از بارداری داشته باشید. این‌ یک معاینه پزشکی است که شما قبل از بارداری دریافت می‌کنید تا به شما اطمینان دهد که هنگام بارداری سالم هستید.
• قبل از بارداری به یک وزن سالم برسید.

درمان شکاف لب و یا شکاف کام

درمان این ناهنجاری‌ها شامل جراحی و یک عملکرد کامل گروهی برای کمک به عوارض متعدد است که می‌تواند رخ دهد.
درمان خاص توسط پزشك كودك شما بر اساس:
•    سن کودک، سلامت عمومی و سابقه پزشکی
•    ویژگی‌های خاص ناهنجاری فرزند شما
•    تحمل فرزند شما در برابر داروهای خاص، روش‌های خاص یا درمان‌های خاص
•    درگیری سایر قسمت‌ها یا سیستم‌های بدن
•    نظر یا اولویت شما

عمل جراحی شکاف لب و یا شکاف کام

برای اکثر نوزادانی که به‌تنهایی شکاف لب دارند، ناهنجاری در چند ماه اول زندگی قابل اصلاح است (معمولاً وقتی وزن کودک بین 4.5 تا 5.4 کیلوگرم است). این تصمیم توسط جراح فرزند شما گرفته می‌شود. هدف از این عمل جراحی رفع فاصله بین لب است. بعضی‌اوقات، عمل دوم هم لازم است.
ترمیم شکاف کام معمولاً بین سنین 9 تا 18 ماه انجام می‌شود، اما این عمل جراحی قبل از 2 سالگی انجام می‌پذیرد. وقتی‌که کودک بزرگ‌تر می‌شود و توانایی تحمل جراحی را دارد، جراحی پیچیده‌تر انجام می‌شود. زمان دقیق جراحی توسط پزشک فرزند شما معین خواهد شد. هدف از این عمل جراحی، رفع حفره دهان است تا کودک شما بتواند غذا بخورد و یاد بگیرد که به‌طور عادی صحبت کند. بعضی‌اوقات، عمل دوم لازم است.

بعد از عمل جراحی شکاف لب

ممکن است کودک شما بعد از عمل بداخلاق باشد. پزشک فرزند شما ممکن است داروهایی برای کمک به این امر تجویز کند. همچنین ممکن است کودک شما برای جلوگیری از ساییدگی در محل بخیه و محل عمل، مجبور به پوشیدن بندهای مانع روی آرنج خود باشد.
بخیه‌ها به‌خودی‌خود جذب می‌شوند و یا طی تقریباً پنج‌ تا هفت روز برداشته می‌شوند. در مورد نحوه تغذیه فرزندتان پس از عمل به شما دستورالعمل‌های خاصی داده خواهد شد. جای زخم به‌تدریج محو می‌شود، اما هرگز به‌طور کامل از بین نمی‌رود.
در طی عمل جراحی و برای مدت کوتاهی پس از عمل، کودک شما یک سوند داخل وریدی (IV) برای تأمین مایعات خواهد داشت تا زمانی که او قادر به نوشیدن از طریق دهان باشد. برای یک یا دو روز، کودک شما احساس درد خفیف می‌کند که می‌تواند با یک داروی ضد درد غیر آسپیرینی تسکین یابد. داروی تجویزشده نیز ممکن است برای استفاده در خانه باشد. وقتی‌که شکاف لب‌ ترمیم شود لب و بینی فوقانی فرزند شما بخیه‌هایی خواهد داشت. طبیعی است که تورم، کبودی و خون در اطراف این بخیه‌ها دیده شود.

بعد از عمل جراحی شکاف کام

این عمل جراحی معمولاً بیشتر فرد را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث ناراحتی و درد بیشتری نسبت به جراحی شکاف لب برای کودک شود. پزشک کودک شما ممکن است برای کمک به این امر، داروی ضددرد را توصیه کند. در نتیجه‌ی درد و محل عمل، ممکن است کودک شما طبق معمول غذا نخورد و ننوشد. از یک سوند داخل وریدی (IV) برای کمک به دریافت مایعات استفاده می‌شود تا زمانی که او بتواند به‌ اندازه کافی مایعات بنوشد.
کودک شما بخیه‌های ناشی از عمل جراحی کام را خواهد داشت. بخیه‌ها بعد از گذشت چند روز جذب می‌شوند و نیازی به برداشتن آن‌ها توسط پزشک نیست. در بعضی موارد پوشش روی کام قرار می‌گیرد. پوشش را برندارید مگر اینکه شما پزشک به شما بگوید و خود پزشک باید این کار را انجام دهد. ممکن است خونریزی از بینی و دهان وجود داشته باشد که طی روز اول کمتر شود. تورم در محل عمل جراحی وجود خواهد داشت که طی یک هفته به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. به مدت دو تا سه روز، کودک شما احساس درد خفیف می‌کند که توسط داروی ضددرد غیر آسپیرینی تسکین می‌یابد. داروی تجویز شده نیز ممکن است برای استفاده در خانه باشد.
بسیاری از نوزادان بعد از عمل علائم احتقان بینی را نشان می‌دهند. این علائم ممکن است شامل خرخر بینی، تنفس از طریق دهان و کاهش اشتها باشد. پزشک فرزند شما ممکن است برای تسکین احتقان بینی، دارو تجویز کند.
کودک شما برای جلوگیری از ابتلا به عفونت در بیمارستان، نیازمند آنتی‌بیوتیک خواهد بود. پزشک فرزند شما ممکن است بخواهد شما این کار را در خانه ادامه دهید. بسته به توصیه پزشک فرزند شما ممکن است کودک شما به مدت یک تا سه روز در بیمارستان باشد.
برای تمیز کردن شکاف باید مقدار کمی آب پس از هر بطری یا وعده غذایی استفاده شود. در صورت لزوم می‌توانید چندین بار در روز شستشوی این ناحیه را ادامه دهید.

رژیم غذایی بعد از عمل شکاف لب و یا شکاف کام

پزشک فرزند شما ممکن است بعد از عمل اجازه شیر دادن، تغذیه با بطری یا غذا خوردن با فنجان را بدهد. کودک شما باید 7 تا 10 روز بعد از عمل در رژیم غذایی ملایم قرار بگیرد. برای شیرخواران و کودکان بزرگ‌تر، غذاهای ملایم مناسب سن ممکن است شامل غذاهای صاف‌ شده کودک، آبنبات چوبی، ماست، سیب‌زمینی پوره شده و ژلاتین باشد.

توجه: فرزند شما نباید از نی یا پستانک استفاده کند، زیرا هر دو ممکن است به ترمیم جراحی آسیب برساند.

فعالیت بعد از عمل شکاف لب و یا شکاف کام

فرزند شما می‌تواند بعد از عمل آرام پیاده‌روی یا بازی کند. او نباید یک یا دو هفته بعد از عمل به بازی خشن (یعنی کشتی، کوهنوردی) بپردازد یا با "اسباب‌بازی‌های دهانی" بازی کند. پزشك كودك شما به شما اطلاع خواهد داد كه چه موقع كودك شما با خیال راحت می‌تواند به بازی منظم برگردد.
پیگیری با جراح و تیم عمل بسیار مهم است. در این‌باره با شما صحبت خواهد شد. پزشک فرزند شما پس از عمل نیز بخش مهمی از مدیریت کلی کودک خواهد بود.

تغذیه کودکان مبتلا به شکاف کام

فوری‌ترین نگرانی برای کودک مبتلابه شکاف کام، تغذیه مناسب است. مکیدن برای کودکانی که شکاف کام دارند به دلیل سقف ضعیف دهان آن‌ها مشکل است. کودکانی که فقط شکاف لب دارند (بدون شکاف کام) به‌طور معمول دچار مشکلات تغذیه‌ای نمی‌شوند. موارد زیر پیشنهادهایی برای کمک به تغذیه نوزاد شماست:
• شیردهی مجاز است. این کار به زمان و صبر بیشتری نیاز دارد. اگر شیردهی ماده غذایی کافی برای کودک شما فراهم نمی‌کند به دنبال گزینه‌های جایگزین باشید. شما هنوز هم می‌توانید شیر پستان خود را پمپ کنید و شیر خود را از طریق تکنیک های دیگر به بچه بدهید.
• کودک خود را در حالت ایستاده قرار دهید تا از خروج مواد غذایی از بینی جلوگیری شود.
• سایر دستگاه‌های تغذیه‌ای ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک فرزند خود مشورت کنید.
• تغذیه های های کوچک و مکرر توصیه می‌شود. این می‌تواند یک‌ روند ناامیدکننده و کُند باشد، بااین‌حال، شیرخوار شما کالری بیشتری دریافت می‌کند و به همین دلیل وزن بیشتری پیدا می‌کند.
• انواع مختلف بطری و نوک سینه در بازار وجود دارد که می‌تواند در تغذیه نوزاد به کام شکاف کمک کند. با پزشک فرزند خود در مورد اینکه کدام نوع برای کودک مناسب‌تر است، مشورت کنید.
در بعضی موارد، مکمل‌ها ممکن است به شیر مادر یا فرمولا اضافه شوند تا به نوزاد شما کمک کند نیازهای کالری وی را برآورده کند. برای تغذیه فرزند خود، با پزشک در مورد سایر دستگاه‌های خانگی (مثلاً لیوان‌های کاغذی کوچک) مشورت کنید.

رویکرد تیم برای مدیریت و اصلاح ناهنجاری‌های شکاف

ممکن است افراد زیادی در مدیریت ناهنجاری شکاف برای فرزند شما دخیل باشند، زیرا مهارت‌های بسیاری از مناطق مختلف برای کمک به مشکلاتی که با ناهنجاری‌های شکاف ایجاد می‌شود، لازم است. در زیر تعدادی از اعضای تیم آورده شده است:
• جراح پلاستیک / جراحی صورت - جراح با آموزش تخصصی در تشخیص و درمان ناهنجاری‌های اسکلتی جمجمه، استخوان صورت و بافت نرم. برای هماهنگی برنامه جراحی از نزدیک با ارتودنتیست ها و سایر متخصصان همکاری خواهد کرد.
• متخصص اطفال - پزشک معالج که کودک را به‌ محض رشد خود دنبال می‌کند و با چند متخصص درگیر کمک می‌کند.
• ارتودنتیست - دندانپزشکی که موقعیت و تراز دندان‌های فرزند شما را ارزیابی می‌کند و یک برنامه درمانی را با جراح و سایر متخصصان هماهنگ می‌کند.
• دندان‌پزشک کودکان - دندانپزشکی که دندان‌های فرزند شما را ارزیابی و مراقبت می‌کند.
• متخصص گفتاردرمانی - متخصصی که ارزیابی جامع گفتار را برای ارزیابی توانایی‌های ارتباطی انجام دهد و کودک شما را از نزدیک در تمام مراحل رشد زیر نظر بگیرد.
• متخصص گوش و حلق و بینی - پزشک متخصص در ارزیابی و مدیریت عفونت گوش و کاهش شنوایی که می‌تواند عوارض جانبی ناهنجاری شکاف فرزند شما باشد، کمک خواهد کرد.
• شنوایی‌شناس (متخصص شنوایی) - حرفه‌ای که در ارزیابی و مدیریت مشکلات شنوایی فرزند شما ممکن است کمک کند.
• مشاور ژنتیک - یک متخصص که سابقه پزشکی و خانوادگی را مرور می‌کند، همچنین به کودک شما در زمینه تشخیص کمک می‌کند. یک مشاور ژنتیک همچنین در مورد خطر وقوع ریسک شکاف در بارداری‌های آینده به خانواده شما مشاوره می‌دهد.
• هماهنگ‌کننده تیم پرستار - یک پرستار حرفه‌ای که تجربه در پرستاری کودکان را با تخصص در مراقبت از فرزند شما ترکیب می‌کند و به‌عنوان ارتباط بین خانواده و تیم جراحی عمل می‌کند.
• مددکار اجتماعی - که برای فرزند شما و خانواده‌تان در برخورد با جنبه‌های اجتماعی و عاطفی یک ناهنجاری شکاف راهنمایی و مشاوره‌ای را ارائه می‌دهد و به خانواده شما با منابع جامعه و ارجاع کمک می‌کند (یعنی گروه‌های پشتیبانی)

عوارض مربوط به شکاف لب و شکاف کام 

فراتر از ناهنجاری‌های زیبایی‌شناختی، عوارض احتمالی دیگری نیز وجود دارد که ممکن است با شکاف لب و شکاف کام همراه باشد، از جمله موارد زیر:
• مشکلات تغذیه بیشتر با ناهنجاری‌های شکاف کام رخ می‌دهد. ممکن است شیرخوار نتواند به‌درستی مکش کند زیرا سقف دهان کاملاً تشکیل نشده است.
• عفونت گوش اغلب به دلیل اختلال عملکرد لوله‌ای است که گوش میانی و گلو را به هم وصل می‌کند. عفونت‌های مجدد می‌توانند منجر به کاهش شنوایی شوند.
• به دلیل باز شدن سقف دهان و لب، ممکن است عملکرد عضلات کاهش یابد که می‌تواند منجر به تأخیر در گفتار یا گفتار غیرطبیعی شود. درباره مراجعه به متخصص گفتاردرمانی باید با پزشک فرزندتان صحبت کنید.
• در نتیجه ناهنجاری‌ها، ممکن است دندان‌ها به‌طور عادی در نیایند و معمولاً درمان ارتودنسی لازم است.