دوست داری رژیم بگیری ؟
سیروز کبدی
سیروز مرحله پیشرفته تر فیبروز کبد است که در بسیاری از انواع بیماری ها و شرایط کبدی مانند هپاتیت و الکلیسم (مصرف بیش از حد الکل) مزمن ایجاد می شود.
هر زمانی که کبد آسیب ببیند (خواه بر اثر بیماری، مصرف بیش از حد الکل یا دلیل دیگری) سعی دارد خود را ترمیم کند. در این فرآیند، بافت اسکار (زخم) شکل می گیرد. با پیشرفت سیروز، بافت اسکار بیشتر و بیشتر می شود و عملکرد کبد را دشوار می کند (سیروز جبران نشده). سیروز پیشرفته تهدید کننده زندگی است.
آسیب های کبدی که به واسطه سیروز انجام می شود، به طور کلی قابل برگشت نیستند. اما اگر سیروز کبدی زود تشخیص داده شود و علت آن درمان شود، بروز آسیب بیشتر می تواند محدود شود.
علائم و عارضه های سیروز کبدی
در مرحله اولیه سیروز کبدی معمولاً علائمی وجود ندارد.
بیماری سیروز کبدی پیشرونده باعث ایجاد علائم زیر می شود:
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- حالت تهوع
- کاهش وزن
- درد شکم
- رگ های خونی عنکبوتی
- خارش شدید
عوارض سیروز کبدی
عوارض مختلف سیروز کبدی به شرح زیر می باشد:
- اختلال در عملکرد متابولیک و غدد درون ریز: زردی
- بزرگ شدن طحال به دلیل فشار خون
- واریس های دستگاه گوارش
- بزرگ شدن پستان (ژنیکوماستی) یا آتروفی بیضه (کوچک شدن بیضه)
- کارسینوم هپاتوسلولار ( رایج ترین شکل سرطان اولیه کبد)
- آنسفالوپاتی کبدی ( ناتوانی کبد در تولید اوره از آمونیاک و دفع آن)
- هیپوناترمیا (سطوح پایین سدیم خون)
- سندرم هپاتورنال ( سندرم کبدی-کلیوی)
علل ایجاد سیروز کبدی
طیف گسترده ای از بیماری ها و شرایط می تواند به کبد آسیب برساند و به سیروز کبدی منجر شود.
برخی از دلایل ایجاد سیروز کبدی عبارتند از:
- سوء مصرف مزمن الکل
- هپاتیت ویروسی مزمن
- تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)
- تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
- فیبروز سیستیک (بیماری ارثی غدد تولیدکننده مخاط و سایر غدد برون ریز بدن)
- بیماری ویلسون (تجمع مس در کبد)
- مجاری صفراوی ضعیف (آترزی صفراوی)
- کمبود آنتی تریپسین آلفا
- اختلالات ارثی در متابولیسم قند (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)
- اختلال گوارش ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
- بیماری کبدی ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن (هپاتیت خودایمنی)
- تخریب مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
- سخت شدن و زخم مجاری صفراوی (کولانژیت اسکلروزان اولیه)
- عفونت؛ مانند سفلیس یا تب مالت
عوامل خطر سیروز کبدی
- نوشیدن زیاد الکل: مصرف زیاد الکل یک عامل خطر برای سیروز کبدی است.
- داشتن اضافه وزن: چاقی و اضافه وزن، خطر ابتلا به شرایطی را که ممکن است منجر به سیروز کبدی شود، مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی، را افزایش می دهد.
- ابتلا به هپاتیت ویروسی: همه مبتلایان به هپاتیت مزمن به سیروز کبدی مبتلا نمی شوند، اما این عامل یکی از مهمترین دلایل بیماری های کبدی در جهان است.
روش های شناسایی سیروز کبدی
تست سرولوژیک آسپارتات
وجود آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون، بیلی روبین، زمان پروترومبین، گاما گلوتامیل تری پپتیداز، آلبومین، ایمونوگلوبولین ها (به طور عمده IgG)، سطوح کراتینین و سطوح پایین سدیم نشان دهنده بیماری شدید کبد است.
در بیماری سیروز کبدی سطح آلبومین زیر 2.8 گرم در لیتر کاهش می یابد و زمان پروترومبین طولانی می شود.
بیوپسی کبد
آزمایش بافت شناسی بیوپسی کبد به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص و درجه بندی فیبروز و تأیید نوع و شدت بیماری کبد در نظر گرفته می شود. همچنین برای تأیید تشخیص بیماری ویلسون یا اضافه بار آهن مورد نیاز است و می توان با آن ویروس ها و ساختارهای آنژیوژنیک را تشخیص داد.
تکنیک های رادیولوژی
- معاینه سونوگرافی به منظور تشخیص تغییرات در اندازه و شکل کبد و همچنین تشخیص سرطان کبد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (اسکن CT)
- از روش های رادیولوژی به منظور پیشگیری از انجام بیوپسی استفاده می کنند.
پیشگیری از بروز سیروز کبدی
می توانید با انجام این اقدامات، خطر ابتلا به سیروز کبدی را کاهش دهید:
- از مصرف الکل اجتناب کنید. اگر مبتلا به بیماری کبدی هستید، باید از مصرف الکل خودداری کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید. رژیم غذایی گیاهی پر از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. غلات کامل و منابع غنی از پروتئین را انتخاب کنید. مقدار غذاهای چرب و سرخ شده ای را که می خورید کاهش دهید.
- وزن مناسب خود را حفظ کنید. مقدار اضافی چربی بدن می تواند به کبد شما آسیب برساند. اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید، با پزشک خود در مورد برنامه کاهش وزن صحبت کنید.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید. داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش دهد.
درمان دارویی سیروز کبدی
در صورت ابتلا به سیروز کبدی می توان با مشورت پزشک از دارو های زیر استفاده کرد:
NSAID ها، ایزونیازید، اسید والپروئیک، اریترومایسین، آموکسی سیلین، کلاوولانات، کتوکونازول، کلرپرومازین و ازتیمایب.
استاتین ها غالباً با افزایش خفیف سطح آلانین آمینوترانسفراز همراه هستند و می توان با خیال راحت در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی استفاده کرد.
تغذیه درمانی در مبتلایان به سیروز کبدی
میزان نیاز به مواد مغذی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی
- انرژی
نیاز های انرژی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی متغیر است. نیاز به انرژی در بیمارن مبتلا به سیروز کبدی بدون آسیت (تجمع آب در شکم) حدود 120-140 درصد از میزان متابولیسم پایه می باشد. در صورت وجود آسیت، عفونت، سوءجذب یا الزام به اشباع ذخایر تخلیه شده، نیاز انرژی به 150-175 درصد از میزان متابولیسم پایه افزایش می یابد. این مقدار معادل حدودا 25-35 کیلو کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می باشد. اگر چه نیاز به انرژی می تواند در افراد چاق به 20 kcal/kg/BW و در افراد لاغر به 40kcal/kg/BW برسد. در نهایت تخمین وزن ایده آل در محاسبات برای جلوگیری از دریافت غذایی بیش از حد لازم است.
- کربوهیدرات
تعیین نیاز به کربوهیدرات در نارسایی کبد به دلیل نقش مهم کبد در متابولیسم کربوهیدرات ها چالش برانگیز است. در نارسایی کبد تولید گلوکز و مصرف محیطی گلوکز کاهش می یابد و مصرف لیپیدها و اسید آمینه ها برای تولید انرژی توسط بدن ترجیح داده می شوند. بخشی از این ترجیح و جایگزینی منبع سوخت به علت تغییرات هورمون های انسولین، گلوکاگون، کورتیزول و اپی نفرین می باشد. به علاوه مقاومت به انسولین در اختلال عملکرد کبدی دیده می شود.
- لیپید
در سیروز کبدی، اسید های چرب آزاد پلاسما، گلیسرول (الکل سه عاملی) و کتون بادی ها (محصول بینابینی و فرعی متابولیسم و شکست اسیدهای چرب در بدن) در حالت ناشتا افزایش می یابند. بدن لیپیدها را به عنوان پیش ماده برای تولید انرژی ترجیح داده و تجزیه لیپید یا حرکت فعال چربی از ذخائر چربی افزایش می یابد. به طور متوسط 30 درصد از کل انرژی دریافتی به شکل چربی، کافی می باشد. اما چربی اضافی به عنوان یک منبع غنی از انرژی برای افرادی که نیاز به انرژی بیشتری دارند می تواند در نظر گرفته شود.
- پروتئین
پروتئین در نارسایی کبدی بحث برانگیزترین ماده مغذی به شمار می رود و تصمیم گیری در مورد آن بسیار پیچیده است. مدت ها سیروز کبدی به عنوان بیماری در نظر گرفته می شد که در آن تجزیه پروتئین افزایش می یابد و سنتز مجدد آن کافی نبوده و باعث تخلیه ذخائر پروتئین احشایی و تحلیل عضلانی می شد. این در حالی است که مطالعات، افزایش دفع نیتروژن را تنها در بیماران با نارسایی کبدی حاد اثبات کرده اند اما در بیماران با سیروز کبدی پایدار چنین نبوده است. در بیماران مبتلا به سیروز کبدی مصرف پروتئین افزایش می یابد. میانگین پروتئین مورد نیاز برای دست یابی به تعادل نیتروژن در بیماران با سیروز کبدی پایدار0/8 g/kg/day می باشد. بنابراین در هپاتیت غیر پیچیده یا سیروز کبدی بدون آنسفالوپاتی (نوعی اختلال عملکرد یا بیماری مغز است) نیاز به پروتئین1-1/5 g/kg/IdealBW/day می باشد. به منظور افزایش سرعت انباشت نیتروژن یا تعادل مثبت نیتروژن حداقل 1/2-1/3 g/kg/day پروتئین مورد نیاز است.
- ویتامین ها و مواد معدنی
مصرف ویتامین ها و مواد معدنی به صورت مکمل در تمام بیماران سیروز کبدی مورد نیاز است. زیرا کبد در انتقال، ذخیره و متابولیسم مواد مغذی نقش اساسی دارد. به علاوه عوارض جانبی داروها دلیل دیگر ضرورت استفاده از این مکمل ها است. کمبود ویتامین های محلول در چربی در تمام انواع نارسایی های کبدی دیده می شود؛ به خصوص در بیماری کلستاتیک (هپاتیت حاد ویروسی) که در آن سوءجذب رخ می دهد.
در بیماری های کبدی برخی از ویتامین های محلول در آب نظیر تیامین(B1)، پیریدوکسین(B6)، سیانوکوبالامین(B12)، فولات و نیاسین(B3) دچار کمبود می شوند. در صورت کمبود تیامین، دوز بالای آن (mg100) روزانه به مدت محدود داده می شود. وضعیت مواد معدنی نیز در بیماران دارای اختلالات کبدی تغییر می کند. تجمع منگنز در مغز بیماران مبتلا به سیروز کبدی منجر به اختلالات حرکتی و پارکینسون (بیماری است که سیستم حرکتی بدن را مختل می کند) منجر می شود. همچنین در بیماری های کلستاتیک کبدی (هپاتیت ویروسی) سطح سرمی مس افزایش می یابد و در بیماری ویلسون (تجمع مس در بافت هایی نظیر کبد و کلیه و مغز و...) تجمع مس در اندام های مختلف آسیب های شدیدی را ایجاد کند.
رژیم غذایی کم نمک
رژیم غذایی کم نمک برای بیماران مبتلا به بیماری های کبدی مهم است.
هرچه نمک بیشتری بخورید، بیشتر باعث تورم یا آسیت می شود.
برچسب غذایی روی تمام مواد غذایی مصرفی خود را بخوانید و سعی کنید روزانه کمتر از 2000 میلی گرم سدیم مصرف کنید.
از مصرف غذاهای پرنمک (مثل: کلیه غذاها در رستوران ها و فست فود ها، بیشتر کنسروها، ترشیجات، چیپس و کراکر) پرهیز کنید و یا مصرف آن ها را محدود کنید.
پیروی از یک رژیم غذایی با پروتئین بالا برای این افراد مهم است. از پروتئین ها برای حفظ ماهیچه ها و توده بدن استفاده می شود.
غذاهای سرشار از پروتئین به منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری ؛آنسفالوپاتی کبدی مورد استفاده قرار می گیرد.
ایده هایی برای افزایش دریافت پروتئین و انرژی از رژیم غذایی:
- به جای مصرف 3 میان وعده حجیم از 6-8 میان وعده کوچک استفاده کنید.
- تخم مرغ، حبوبات، ماست و پنیر را به بشقاب غذایی خود در صورت امکان اضافه کنید.
- یک میان وعده پرانرژی قبل از خواب مصرف کنید.
- به جای نوشیدن چای و قهوه و نوشابه از آبمیوه های طبیعی و شیر استفاده کنید.
نکته: اگر دچار اضافه وزن هستید باید سعی کنید رژیم غذایی پرپروتئین استفاده کنید و از مصرف غذاهای پرچرب و شیرین خودداری کنید.
در رژیم غذایی خود از جودوسر استفاده کنید.
مصرف بلغور جو دوسر راهی آسان برای افزودن فیبر به رژیم غذایی است. فیبر ابزاری مهم برای هضم است و الیاف خاص موجود در جو دوسر می تواند برای کبد مفید باشد. جو و جو دوسر از نظر ترکیباتی به نام بتاگلوکان سرشار هستند.
به عنوان یک مطالعه در سال 2017 در ژورنال بین المللی علوم مولکولی، بتا گلوکان ها از نظر بیولوژیکی در بدن بسیار فعال هستند. آنها به تعدیل سیستم ایمنی بدن و مقابله با التهاب کمک می کنند و ممکن است در مبارزه با دیابت و چاقی نیز کمک کننده باشند.
به نظر می رسد بتا گلوکان های موجود در جو دوسر باعث کاهش مقدار چربی ذخیره شده در کبد می شود؛ که همچنین می تواند به محافظت از کبد کمک کند. (مطالعات بالینی بیشتری برای تأیید این امر نیاز است).
ماهی چرب
همانطور که در یک مطالعه در ژورنال جهانی معده (Gastroenterology) اشاره شده است، مصرف ماهی های چرب و مکمل های روغن ماهی ممکن است به کاهش تأثیر شرایط سیروز کبدی کمک کند.
ماهی چرب سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است که چربی های خوبی هستند و به کاهش التهاب کمک می کنند. این چربی ها ممکن است به ویژه در کبد مفید باشند، زیرا به نظر می رسد مانع از تولید چربی های اضافی و حفظ سطح آنزیم در کبد می شوند.
این مطالعه توصیه می کند هر هفته دو یا چند بار ماهی روغنی مصرف شود. اگر دسترسی به ماهی های چرب مانند شاه ماهی یا ماهی آزاد در رژیم غذایی، برایتان آسان نیست، سعی کنید روزانه یک مکمل روغن ماهی مصرف کنید.
روغن زیتون
خوردن بیش از حد چربی برای کبد مفید نیست، اما برخی از چربی ها ممکن است به عملکرد کبد کمک کنند. براساس مطالعات ژورنال جهانی معده، اضافه کردن روغن زیتون به رژیم غذایی ممکن است به کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد کبد کمک کند. این امر به دلیل داشتن مقدار زیاد اسیدهای چرب اشباع نشده در روغن است.
آجیل و خشکبار
در مطالعات آمده است که خوردن آجیل ممکن است روش ساده دیگری برای سالم نگه داشتن کبد باشد. آجیل ها به طور کلی حاوی اسیدهای چرب اشباع نشده، ویتامین E و آنتی اکسیدان ها هستند. این ترکیبات می توانند به جلوگیری از مشکلات کبدی و همچنین در کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو کمک کنند.
هر روز خوردن یک مشت آجیل مانند گردو یا بادام می تواند به حفظ سلامت کبد کمک کند. با این حال، مردم باید مطمئن باشند که بیش از حد زیاد آجیل مصرف نکنند، زیرا آجیل کالری بالایی دارد.
استفاده از میوه و سبزیجات
مردم باید این غذاها را به عنوان بخشی از یک رژیم کامل و متعادل در نظر بگیرند:
- آووکادو
- موز
- جو
- چغندر و آب چغندر
- کلم بروکلی
- برنج قهوه ای
- هویج
- سبزیجاتی مانند کلم و کلارد
- لیمو
- هندوانه
مواد غذایی برای جلوگیری از سیروز کبدی
به طور کلی، پیدا کردن تعادل در رژیم غذایی سبب می شود که کبد سالم بماند. با این حال، برخی از غذاها و گروه های غذایی نیز وجود دارند که کبد فرآوری آنها را سخت تر می کند؛ مثل:
- غذاهای چرب: غذاهای چرب شامل غذاهای سرخ شده، فست فودها و مصرف غذاهای بسیاری از رستوران ها است. میان وعده ها، چیپس ها و آجیل های بسته بندی شده نیز ممکن است از نظر چربی غافلگیر کننده باشند.
- غذاهای نشاسته ای: غذاهای نشاسته ای شامل نان، ماکارونی و کیک یا مواد پخته می باشد.
- شکر: قطع کردن مصرف قند و غذاهای قندی مانند غلات
- نمک: راه های ساده برای کاهش مصرف نمک شامل خوردن کمتر، پرهیز از مصرف کنسرو گوشت و سبزیجات و کاهش یا جلوگیری از مصرف گوشت نمکی و بیکن است.
- الکل: هر کسی که به دنبال بهبود وضعیت کبد خود است، باید در نظر داشته باشد که مصرف الکل را کاهش داده یا آن را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کند.
