سکته مغزی

87% از سکته‌های مغزی‌ منشأ ایسكمیك دارند؛ که ناشی از انسداد شریان مغزی است. سکته مغزی هموراژیک داخل مغزی یا زیر سلولی است و هنگامی رخ می‌دهد که خون ناشی از پارگی عروق به بافت مغز آسیب برساند.
حمله ایسکمیک گذرا علائم و نشانه‌های مشابهی را ایجاد می‌کند، اما همان‌طور که از نام آن پیداست، کوتاه‌مدت و گذرا است. اغلب در طی 30-60 دقیقه کاملاً برطرف می‌شود، اگرچه علائم ممکن است چندین ساعت یا بیشتر طول بکشد؛ اما برخلاف سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا هیچ نشانه‌ای را برای انفارکتوس در تصویربرداری از مغز نخواهد داشت. بروز حمله ایسکمیک گذرا بیانگر نیاز به ارزیابی دقیق عصبی و قلبی عروقی در مورد خطر سکته مغزی است.

علائم سکته مغزی

علائم سکته مغزی شامل تغییرات ناگهانی زیر است:
•    ضعف صورت، بازو یا پا، معمولاً در یک‌طرف بدن
•    سردرگمی، مشکل در صحبت یا درک
•    اختلالات بینایی که ممکن است شامل از بین رفتن جزئی یا کامل بینایی باشد.
•    سرگیجه و یا آتاکسی (تلوتلو خوردن)
•    سردرد شدید بدون علت شناخته‌شده

عوامل خطر سکته مغزی

سکته مغزی در سیاه‌پوستان در مقایسه با سفیدپوستان شیوع بالاتری دارد؛ و سیاهان، آسیایی‌ها، بومیان آمریکایی و آمریکای لاتین مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی بالاتری دارند. مشخص نیست که آیا این اختلافات به دلیل عوامل محیطی به‌عنوان‌ مثال، دسترسی متفاوتی به مراقبت‌های پزشکی یا دلایل ژنتیکی است. عوامل خطر دیگر عبارت‌اند از:
•    سن: خطر سکته مغزی به ازای هر 10 سال بعد از 55 سالگی دو برابر می‌شود.
•    جنسیت: زنان در مقایسه با مردان از ابتلا به سكته مغزی اندکی بیشتر در معرض خطر هستند و میزان مرگ‌ومیر ناشی از سكته مغزی نیز در زنان بیشتر است.
•    فشارخون: به‌عنوان مهم‌ترین عامل خطرپذیر قابل‌تغییر، به‌ویژه برای افراد دچار بیماری سکته مغزی، هم‌ فشار خون سیستولیک و هم‌ فشار خون دیاستولیک با افزایش خطر همراه هستند.
•    سیگار کشیدن: استعمال سیگار خطر سکته مغزی ایسکمیک، خونریزی داخل مغزی را افزایش می‌دهد.
•    اضافه‌وزن: وزن بیش‌ازحد بدن با افزایش خطر سکته مغزی ایسکمیک همراه است.
•    شیوه زندگی کم‌تحرک: فعالیت بدنی زیاد می‌تواند از بدن در برابر سکته مغزی محافظت می‌کند. مطالعه‌ای در مورد زنانی که تحت آنژیوگرافی عروق کرونر قرارگرفته‌اند، نشان داد که افرادی که سطح فعالیت بالاتری دارند، از نظر سکته قلبی به‌طور قابل‌توجهی در معرض خطر کمتری قرار دارند.
•    تغذیه ضعیف: رژیم‌های پرچرب، پر سدیم و کمبود مواد مغذی کلیدی مانند اسیدفولیک با افزایش خطر سکته مغزی همراه هستند.
•    تنگی کاروتید: تنگی‌های علامت‌دار و بدون علامت شریان‌های داخلی کاروتید با افزایش خطر سکته مغزی ایسکمی همراه هستند.
•    میگرن: مطالعات نشان می‌دهد که میگرن به‌شدت با خطر سکته مغزی همراه است. میگرن همی پلژیک و بیسیری نیز از عوامل خطر محسوب می‌شوند.
•    سوءمصرف مواد مخدر: استفاده از کوکائین و آمفتامین ممکن است منجر به سکته مغزی ایسکمیک یا بواسیر شود.
•    داروهای ضدبارداری خوراکی: خطر ابتلا به این بیماری در زنان جوان سالم را کمی افزایش می‌دهد.
•    بیماری‌های قلبی، واسکولیت، بالا رفتن سطح هموسیستئین، مصرف داروهای ضد انعقاد و اختلالات خونریزی نیز خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
•    خطر سکته مغزی در دوران بارداری و دوره پس از زایمان افزایش می‌یابد.
•    کم‌خونی سلولی
•    سوءمصرف الکل
•    دیابت
•    دیس لیپیدمی

ملاحظات تغذیه‌ای در سکته مغزی

نقش عوامل رژیم غذایی در سکته مغزی کاملاً آشکار است. ازآنجاکه سکته‌های ایسکمیک ناشی از آترواسکلروز است، در حضور غلظت کلسترول خون بالا شایع‌تر است که به‌نوبه خود، به‌شدت با چربی‌های اشباع رژیم غذایی مرتبط است و کلسترول و دریافت فیبر کم نیز از دیگر عوامل خطر در مشکلات عروقی هستند. فشارخون بالا هم احتمال بروز سکته مغزی را تشدید می‌کند، بنابراین رژیم‌های غذایی که چربی اشباع، سدیم زیاد یا پتاسیم کم دارند، می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند؛ بنابراین رژیم غذایی سرشار از پتاسیم، کم‌سدیم و سرشار از سبزی‌ها، میوه، فیبر غلات و غلات کامل ممکن است برای کاهش خطر سکته مغزی ایده آل باشد.
عوامل زیر با کاهش خطر سکته مغزی همراه هستند:
•    یک الگوی غذایی سالم
 الگوهای رژیم غذایی سالم با عدم وجود نسبی غذاهایی که پرانرژی هستند، دارای چربی‌های اشباع بالا به‌عنوان‌مثال گوشت، لبنیات پرچرب، غذاهای سرخ‌شده و فرآوری شده با نمایه گلایسمی بالا تعریف می‌شوند. وجود میوه‌ها، سبزی‌ها، سویا، سایر حبوبات، آجیل‌ها، چربی‌های اشباع‌نشده و غذاهایی که دارای چگالی انرژی کم و فیبر زیادی هستند از دیگر خصوصیات آن است.
جایگزینی چربی اشباع و کلسترول با چربی اشباع‌نشده ازجمله روغن‌زیتون. می‌تواند افرادی را که غلظت کلسترول خون بالاتری دارند با افزایش خطر سکته مغزی روبه‌رو کند.
در افراد مبتلا به دیابت، دریافت بیشتر چربی اشباع و کلسترول که باعث افزایش غلظت کلسترول خون می‌شود می‌تواند سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی از جمله سکته مغزی شود. در حال حاضر مشخص نیست که کاهش کلسترول LDL برای پیشگیری از سکته مغزی مؤثر است، بااین‌حال، چربی‌های اشباع‌نشده دارای اثرات کمبود کلسترول خون هستند و بررسی‌هایی که با مقادیر کم‌ روغن زیتون برای تأثیر سکته مغزی مقایسه شده است، به این نتیجه رسیده‌اند که این خطر بین 17٪ تا 26٪ کاهش‌یافته است.
•    مصرف ماهی
مصرف ماهی و مصرف اسیدهای چرب امگا 3 با خصوصیات پیشگیرنده ای برای خطر ابتلا به بیماری عروق مغزی همراه است؛ که در مقایسه با مصرف کمتر باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی ایسکمیک در آقایان و خانم‌ها می‌شود.
•    رژیم‌های غذایی سرشار از میوه، سبزی‌ها و فیبر رژیم غذایی و کم کربوهیدرات (تصفیه‌شده)
 مصرف بیشتر میوه و سبزی‌ها به‌طور معکوس با خطر سکته مغزی همراه است. رابطه دوز-پاسخی بین این‌ها وجود دارد، به‌طوری‌که به ازای هر 200 گرم در روز افزایش در مصرف میوه یا مصرف سبزی‌ها، خطر سکته مغزی به ترتیب 32٪ و 11٪ کاهش‌یافته است. اگرچه بخش بزرگی از مطالعات اخیر محافظت در برابر سکته مغزی را به میوه مرکبات، سیب، گلابی و سبزی‌ها برگ‌دار نسبت داده است، بررسی‌های دیگر نشان می‌دهد که سطوح خونی بالاتر لیکوپن (یک کاروتنوئید که تقریباً به‌طور انحصاری در محصولات گوجه‌فرنگی یافت می‌شود) تقریباً 20٪ خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد. این مواد غذایی علاوه بر کاروتنوئیدهایی مانند لیکوپن، فیبر رژیم غذایی، ویتامین C، ویتامین E، فولات و فلاونوئیدها را تأمین می‌کنند که همگی در مطالعات اپیدمیولوژیک با کاهش خطر سکته مغزی همراه بوده‌اند.
•    سدیم کمتر و پتاسیم بیشتری مصرف کنید
 دریافت سدیم بالاتر (در مقایسه با مقادیر پایین) تقریباً 25٪ افزایش خطر سکته مغزی را در پی دارد. در مقابل، مصرف پتاسیم به‌طور معکوس با خطر سکته مغزی همراه است.
•    حفظ وزن بدن سالم
با افزایش اضافه‌وزن خطر سکته مغزی افزایش می‌یابد. خطر سکته مغزی در افراد چاق 64٪ و در افراد دارای اضافه‌وزن 22٪ بیشتر است.
•    محدود کردن مصرف الکل
 مصرف الکل ممکن است بیشتر از سکته مغزی با ایسکمیک همراه باشد. در مقایسه با عدم مصرف الکل، مصرف 1-2 واحد نوشیدنی در روز با 10٪ خطر ابتلا به سکته مغزی ایسکمیک همراه است. مصرف بیشتر از 4 واحد نوشیدنی الکلی در روز نیز با 67٪ و 82٪ خطر بیشتر برای خونریزی داخل مغزی همراه می‌باشد. الکل همچنین خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها ازجمله سرطان‌های خاص (پستان، مری) را افزایش می‌دهد.
•    وضعیت ویتامین D
در مقایسه با افراد با بالاترین سطح ویتامین D خون، افراد با کمترین میزان این ویتامین، 64٪ خطر بیشتری برای سکته مغزی دارند.
•    انتخاب نوشیدنی مناسب
در مقایسه با کمترین گروه مصرف چای، مصرف سه فنجان چای در روز با تقریباً 20٪ خطر سکته مغزی همراه خواهد بود. در مقایسه افرادی که قهوه نمی‌نوشند، افرادی که روزانه دو یا چند فنجان قهوه مصرف می‌کنند، خطر سکته مغزی را 13 درصد کاهش می‌دهند، ارتباطی که با مصرف اضافی تا 4 فنجان دیگر (در کل 6 فنجان در روز) کمی تغییر می‌کند. فراتر از این میزان مصرف، رابطه بی‌اهمیت می‌شود.
پس از وقوع سكته مغزی، تغذیه كافی بخش مهمی از مراقبت‌های بالینی است
 سوءتغذیه غالباً پس از وقوع سكته مغزی مشاهده می‌شود، درحالی‌که تقریباً 20٪ از بیماران سكته حاد در هنگام بستری دچار سوءتغذیه شده‌اند.
بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند باید قبل از شروع به غذا خوردن یا نوشیدن، میزان توانایی بلع خود را ارزیابی کنند. اگر آن‌ها نتوانند غذا و مایعات را به‌صورت خوراکی مصرف کنند، باید با استفاده از یک لوله بینی، معده یا روده برای حفظ هیدراتاسیون و تغذیه، ضمن تلاش برای بازگرداندن بلع، تغذیه موردنیاز خود را دریافت کنند. به‌طورمعمول، قدرت و توانایی بلع کافی در طی 2 هفته اول پس از سکته مغزی باز می‌گردد.
جدا از مشکلات بلع، کاهش سطح هوشیاری، بهداشت دهان و دندان ضعیف، افسردگی، کاهش تحرک، ضعف بازو یا صورت و افسردگی پس از سکته مغزی همه می‌تواند بر میزان مصرف و وضعیت غذایی تأثیر بگذارد. بااین‌حال، پروتئین‌های سرم (به‌عنوان‌مثال، آلبومین) شاخص‌های مؤثری ازنظر وضعیت تغذیه‌ای نیستند زیرا مشخص نیست که این‌ها به دلیل سوءتغذیه یا التهاب کاهش می‌یابند.