سوختگی

جراحات سوختگی از اصلی ترین دلایل مرگ تصادفی هستند. اقامت در بیمارستان به دليل سوختگي ممکن است طولانی مدت و شامل چندین عمل جراحی باشد. سوختگی می تواند ناشی از صدمات حرارتی، شیمیایی و الکتریکی باشد، كه در هر نوع به طور متفاوتی درمان می شود.

سوختگی های جدی مي توانند باعث ايجاد صدمات پیچیده ای بر روی پوست، ماهیچه ها، تاندون ها، استخوان ها، اعصاب و عروق خونی شوند. آسیب پوست باعث اختلال در ترشح مایعات طبیعی سطح پوست و تعادل الکترولیت، تنظیم حرارتی و توانایی مبارزه با عفونت ها می شود. اثرات طولانی مدت نيز شامل کاهش كاركرد عضلات، اختلال در عملکرد مفاصل و در نتيجه مهارت های عملی مي شود. سوختگي هاي منجر به آسيب دستگاه تنفسی نيز می تواند باعث انسداد مجاری هوایی و نارسایی تنفسی شود. سوختگی همچنین با تأثير بر ظاهر افراد مي تواند باعث ايجاد فشارهاي رواني، كاهش عزت نفس و حتي مشكلات جنسي شود.

عوامل ايجاد خطر سوختگی

در واقع هر عاملي كه خطر آتش سوزي، برق گرفتگي و يا واكنش هاي شيميايي خطرناك را همراه داشته باشد مي تواند منجر به حادثه و در نتيجه ايجاد سوختگي شود. از جمله رايج ترين اين عوامل مي توان به موارد زير اشاره كرد:
•    استفاده از اجاق های چوبی
•    منابع گرمایش یا سیم های برق در معرض تماس
•    ذخیره سازی ناامن از مواد قابل اشتعال 
•    سیگار کشیدن، بی احتیاطی در خاموش کردن سیگار عامل اصلی بروز آتش سوزی در خانه است.
•    آبگرمکن های بالاتر از 50 درجه سانتی گراد تنظیم شده است
•    غذاها و ظروف گرم مایکروویو
موارد فردي ديگري چون سن يا جنسيت نيز مي توانند در احتمال بروز حادثه و شدت سوختگي نقش داشته باشند. براي مثال کودکان زیر 4 سال و بزرگسالان بالای 60 سال در معرض خطر ویژه ای هستند. هم چنين استفاده از الکل و مواد مخدر غیرقانونی نيز اين خطر را افزایش می دهد.

تشخیص سوختگي

براي تشخيص نوع، شدت و به طبع روش هاي درمان يك سوختگي نياز است كه مکانیسم، مدت و زمان سوختگی ارزیابی شده و محل و شدت سوختگی و مواردي چون کمبود آب بدن، بدشکلی و عفونت به وسيله معاينه فيزيكي، مشخص شود. به ندرت ممكن است برای تأیید عفونت از بیوپسی (نمونه برداري از بافت آسيب ديده) استفاده شود. اين نكته حائز اهميت است كه حتی سوختگی های جزئی می تواند دیابت، فشار خون بالا و بیماری های قلبی را تشدید نمايد. بیماران مبتلا به این شرایط معمولاً باید به یک مرکز سوختگی مراجعه کنند. در رابطه با آتش سوزی در فضاهای بسته نيز خطر استنشاق دودهاي ناسالم بايد توسط پزشك بررسي شود.

انواع سوختگي

سوختگی ها بر اساس مکانیسم و عمق طبقه بندی می شوند. سوختگي ها را از نظر عمق به صورت زير طبقه بندي مي كنند كه در ادامه به توصيف هر يك از آن ها خواهيم پرداخت.
•    سطحی یا اپیدرمال (درجه یک) 
•    ضخامت جزئی (درجه دوم)
•    ضخامت کامل (درجه سوم)
•    نفوذ به لایه زیر جلدی و فاسيا كه ممکن است عضله یا استخوان را درگیر کند (درجه چهارم) 

1.    سوختگی های سطحی

   سوختگی هایی که فقط در اپیدرم (لايه رويي پوست) ایجاد می شوند، سطحی هستند و با  تغییر رنگ، تورم خفیف و درد مشخص می شوند. این سوختگی ها باعث ایجاد تاول نشده و جراحات آن ها در 3 تا 6 روز بهبود می یابد. در معرض قرار گرفتن بیش از حد در برابر نور خورشید از دلايل شایع اين نوع سوختگي است..

2.    سوختگی جزئی

•    سوختگي جزئی و سطحی: این سوختگی ها روی اپیدرم و لایه های سطحی پوست تأثیر گذاشته و باعث ایجاد رنگ قرمز و تاول می شود. مایعات از طریق پوست آسیب دیده از بین می رود و جراحات در طی 1 تا 3 هفته بهبود می یابد. زخم غیر معمول است، اما تغییرات رنگ پوست می تواند برای چند ماه پس از بهبودی از سوختگی ادامه یابد. به طور كلی اين نوع سوختگی دردناک و ملایم است زیرا انتهای عصب هنوز دست نخورده است. این سوختگی ها با فشار از بین می روند. 

•    سوختگي جزئی و عمیق: سوختگی های مؤثر بر لایه های عمیق تر پوست، آسیب دیدن بافت های غده ای و فولیکول ها، سوختگی های با مقدار جزئی ولی عمیق نامیده می شوند. در اين نوع سوختگي، تاول ها وجود دارند و پوست معمولاً ظاهري لکه دار دارد. بهبود جراحات معممولا بیش از 3 هفته طول كشيده و جای زخم رایج است.

3.    سوختگی های وسیع

   سوختگی هایی که در تمام لایه های پوست نفوذ کرده و بعضاً به درون بافت زیر پوستي نيز گسترش می یابند، به عنوان سوختگی هایی وسیع و گسترده طبقه بندی می شوند. جراحات اين نوع سوختگي ممکن است داراي ظاهري خراشیده و یا حاوی تکه های سفید یا خاکستری باشد. در جراحات اين نوع سوختگي، بهبودی فقط در لبه های زخم رخ می دهد و جای زخم قابل توجه است، مگر اینکه پیوند پوست انجام شود.

4.    سوختگی درجه چهار

      اين نوع سوختگي به قدري عميق است كه به لايه هاي حساس زير پوست نفوذ كرده و ممکن است چربی، ماهیچه، تاندون و استخوان فرد را مورد آسیب مستقیم قرار دهد.

درمان سوختگی

بیماران سوختگی نیاز به مراقبت و پشتیبانی تخصصی دارند. انجمن سوختگی آمریكا میزان مراقبت هاي مورد نیاز برای سوختگی را با توجه به محل، عمق و واحد سوختگي يعني نسبت سطح سوختگي به سطح كل سطح بدن (TBSA) برآورد می كند. اين نسبت به كمك نمودار هاي تخصصي تخمين زده شده و محاسبه و پيگيري تغيير مقدار آن در سوختگی هاي کودکان از اهميت ويژه اي برخوردار است.
انواع موارد سوختگی که باید به واحد سوختگی مراجعه شود عبارتند از: 
•    سوختگی هایی با ضخامت جزئی که نسبت سطح سوختگي به سطح بدن بیش از 10 درصد است.
•    سوختگی های صورت، دست ها، پاها، دستگاه تناسلی یا مفاصل اصلی
•    سوختگی درجه سوم و چهارم
•    سوختگی برق
•    سوختگی های شیمیایی
•    صدمات استنشاق
•    بیماران مبتلا به اختلالات پزشکی موجود که می توانند مدیریت یا بهبودی را پیچیده کنند.
•    بیماران مبتلا به ترومای همزمان (مانند شکستگی) که آسیب سوختگی در آن ها بیشترین خطر عوارض یا مرگ و میر را به همراه دارد.
•    سوختگی در کودکان
•    بیمارانی که به مداخلات توان بخشی ویژه اجتماعی، عاطفی یا طولانی مدت احتیاج دارند.
در اولين لحظات پس از حادثه، با مراجعه ي فرد آسيب ديده به درمانگاه يا بيمارستگان، مراقبت فوری می تواند نجات بخش باشد. توجه داشته باشيد كه قبل از درمان سوختگی، باید از آسیب بیشتر جلوگیری شود. مواردی مانند پیراهن مصنوعی ذوب شده، قطعات داغ یا مواد شیمیایی باید بلافاصله از بین بروند، یا در موارد خاص (به عنوان مثال، اسید هیدروفلوئوریک) از نظر شیمیایی غیرفعال شوند. پس از آن، سوختگی باید تحت بی حسی موضعی یا عمومی كاملا ضد عفوني شود؛ اگرچه سوختگی جزئی ممکن است فقط به درمان موضعی احتیاج داشته باشد. هم چنين واکسیناسیون کزاز و تزريق مسکن نيز ممکن است در صورت نیاز انجام شود.
توجه داشته باشيد روش درمان براي هريك از انواع سوختگي مي تواند متفاوت باشد كه در ادامه به بررسي برخي از آن ها مي پردازيم:

1.    سوختگی های سطحی

سوختگی های سطحی باید در صورت امکان در آب سرد یا دمای اتاق، خنک شده و یا تا زمانی که درد فروکش کند با یک پارچه مرطوب خنک پوشانده شوند. توجه داشته باشيد كه از آب و یخ بسیار سرد نباید استفاده كرد زیرا این موارد ممکن است به پوست آسیب برسانند. هم چنين مي توان از صابون و آب ملایم برای پاک کردن زخم استفاده کرد. تاول های ترکیده یا پوست سفت باید قبل از استفاده از پانسمان جدا شوند. با این حال، بیشتر سوختگی های سطحی نیازی به پانسمان ندارند.

2.    سوختگي با ضخامت جزئی

سوختگی های با ضخامت جزئی باید با ترکیبی از مواد ضد میکروبی موضعی (کلرهگزیدین، سولفادیازین نقره یا آنتی بیوتیک های ترکیبی) و یک پانسمان گاز (گاز ریز، گاز آغشته به بیسموت (گازروسفرم)، گاز بیوسنتزی، روکش سیلیکونی گاز هیدروژل یا گاز نقره ای) پانسمان شود.
همانطور که گفته شد، کلیه ي آسیب های سوختگی دیگر با درجه وخامت بالاتر، باید توسط یک تیم تخصصی در مرکز سوختگی شناسايي، ارزیابی و درمان شوند.

مكمل هاي توصيه شده در سوختگی

از آن جايي كه سطح ویتامین های محلول در چربی A و E و کاروتنوئیدها در بیماران آسیب دیده بر اثر سوختگی کمتر از حد طبیعی است، ممکن است مکمل های اضافی ویتامین - مواد معدنی براي اين بيماران تجویز شود.  سنتز ویتامین D در پوست بیماران سوختگی، به صورت حاد و طولانی مدت مختل شده و مقدار آن در خون حتي تا چند سال پس از بهبودی نيز  زیر حد طبیعی است كه بر تراکم معدنی استخوان ستون فقرات تأثیر منفی مي گذارد. در نتیجه، مصرف مکمل 400 IU روزانه ویتامین D برای بیماران مبتلا به سوختگی پیشنهاد شده است. 
گلوتامین، نوعي اسید آمینه موجود در عضله اسکلتی است که ممكن است بر اثر سوختگی از بین برود. مصرف مکمل گلوتامین با مقياس 25 گرم بر کیلوگرم در روز، مي تواند میزان بروز عفونت ها، مدت بستری در بیمارستان و مرگ و میر را کاهش دهد. 
بیماران مبتلا به سوختگی عمدتا دچار كمبود شديد برخي عناصر کمیاب مانند سلنيوم و روي هستند كه می تواند باعث تضعيف سيستم ایمني شود، به همين دليل سوختگی دومین عامل اصلی نقص ایمنی (پس از عفونت HIV) است. اگرچه نقش رادیکال های آزاد و پراکسیدهای لیپیدی در بهبود سوختگی اثبات نشده است، اما مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی و افزودن سلنیم، روی و مس به مكمل هاي مصرفي يا رژيم غذايي بيمار دچار سوختگي، با کاهش قابل توجه تعداد عفونت های احتمالي و با مدت زمان کوتاهتر بستری در بیمارستان همراه بوده است. 

نیازهای تغذیه ای در سوختگی

آسیب سوختگی نیازهای غذایی شما را به طرز چشمگیری افزایش می دهد. هرچه سطح سوختگی وسیع تر باشد، مواد مغذی بیشتری برای بهبودی نیاز خواهید داشت. مشورت با یک متخصص تغذیه براي تعیین یک رژیم غذایی سالم به شما کمک می کند. یک متخصص تغذیه و تیم پزشکی تصمیم می گیرند بیمار به چه میزان مواد غذایی (مثلاً کالری و پروتئین) نیاز دارد. آن ها نیازهای غذایی شما را بر اساس وزن، قد، سن و اندازه سوختگی شما تنظیم می کنند. ویتامین ها و مواد معدنی نیز برای بهبود و جلوگیری از عفونت مهم هستند. از جمله نياز هاي تغذيه اي عمومي در افراد دچار سوختگي مي توان به موارد زير اشاره كرد :
•    رژیم غذایی پر کالری و سرشار از پروتئین علاوه بر تقويت سیستم ایمنی بدن و كاهش خطر عفونت، به بهبود سریع تر زخم ها و حفظ توده عضلانی کمک می کند. در واقع بدن بيمار دچار سوختگي، پروتئین را در اثر زخم های سوختگی از دست می دهد و عضلات با تلاش برای تولید انرژی اضافی برای روند بهبود سوختگي تجزیه می شوند. مصرف پروتئین اضافی در رژيم غذايي به بازسازی ماهیچه از دست رفته کمک می کند.
•    کربوهیدرات ها در بدن به گلوکز تبدیل شده و برای بهبود زخم های سوختگی از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده می شود. با مصرف كربو هيدرات كافي، پروتئین مصرف شده توسط بیمار مي تواند صرف احياي دوباره ي ماهیچه ها شود، نه اینکه به عنوان سوخت استفاده شود. کراکر، برنج، سیب زمینی و لوبیا روش های خوبی برای افزودن کربوهیدرات به رژیم غذایی شما هستند.
•    چربی ها برای تأمین اسیدهای چرب ضروری و کالری اضافی در رژيم غذايي افراد مبتلا به سوختگي ضروري هستند. اما به طور معمول حدود 30٪ کالری مورد نياز از چربی حاصل شده و چربی زیاد باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود.
•    ویتامین C، روی و مس به روند بهبود سوختگی کمک می کنند.
•    ویتامین E، ویتامین C و سلنیوم آنتی اکسیدان هستند. آن ها به کاهش واکنش استرس بدن پس از آسیب کمک می کنند.
•    ویتامین C، ویتامین D و روی به جلوگیری و درمان عفونت ها کمک می کند.
توجه داشته باشيد كه رعايت یک رژیم غذایی سالم و متعادل شما را از مصرف ویتامین های اضافي در قالب مكمل هاي غير ضروري بي نياز مي كند.

تغذيه دوران بستري در بيماران سوختگي

بهبودی در اثر صدمات سوختگی نسبت به هر نوع آسیب دیگر به کالری و پروتئین بیشتری نیاز دارد. ممکن است، بدن شما، بيش از آن چه كه مي توانيد ميل كنيد به مواد مغذي نياز داشته باشد در اين صورت مي توان از طریق لوله مواد مغذی بیشتری را برای بدن فراهم کرد. در اين روش یک لوله نرم و قابل انعطاف که از طریق بینی وارد شده است به معده می رسد و تركيب مایعي را که شامل تمام مواد مغذی مورد نیاز برای بهبود است براي هضم به معده مي رساند. تغذیه لوله تا زمانی که لازم باشد ادامه می یابد.
در اين دوران نيز بهتر است وعده هاي غذايي سرشار از پروتئین ميل كنيد كه شامل گوشت، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، شیر، ماست، پنیر و آجیل هستند. در صورت نیاز مصرف مكمل هاي ویتامیني نيز توسط تیم مراقبت های بهداشتی توصیه می شود.
تیم مراقبت های بهداشتی همچنین سطح نمک موجود در خون شما را کنترل می کند. اگر سطح نمک شما کم است، ممکن است لازم باشد که مقدار آب و مایعاتی که می نوشید را کاهش دهید. این كار مانع از كاهش بيشتر غلظت نمك خون مي شود. همچنین تیم بهداشتي ممکن است از شما بخواهد غذاهایی با نمک بالاتر مصرف کنید.
در بیمارستان، یک متخصص تغذیه ممکن است با شما همکاری کند تا اطمینان حاصل کند که مواد مغذی لازم برای بهبودی را به ميزان كافي دریافت می کنید. این متخصص تغذیه وزن، میزان مصرف و خروجی مواد مغذی، بهبود زخم و میزان پروتئین ها و ویتامین هاي خون را تحت نظر می گیرد. پس از ترک بیمارستان نيز حفظ وزن پایدار بهترین روش برای اطمینان از تغذیه شماست.

رابطه قند خون و سوختگي

بعد از جراحات سوختگی، استرس سطح قند خون شما را افزایش می دهد. قند خون بالا در بهبودی اختلال ایجاد می کند. حتی اگر دیابت ندارید، ممکن است قند خون بالایی داشته باشید. تیم درمانی شما ممکن است براي شما انسولین تجویز کنند که قند خون را کاهش دهد. تا زمانی که سطح قند خون شما بهبود نیابد، ممکن است مجبور شوید مقدار بعضی غذاهای معمول که حاوی کربوهیدرات های پرمصرف، مانند نان، آب میوه، سیب زمینی، میوه و دسر هستند را محدود کنید.

تغذيه پس از ترخيص در بيماران سوختگي

پس از ترخيص از بيمارستان، بدن شما نسبت به زمانی که در بیمارستان بستری شدید به کالری کمتری نیاز دارد. اگر زخم سوختگی شما هنوز باز است، رژیم غذایی شما باید حاوی پروتئین اضافی باشد. همچنان که شما به بهبودی خود ادامه می دهید، نیازهای غذایی شما مانند قبل از آسیب خواهد بود. در بیمارستان، شما به احتمال زیاد وعده های غذایی حجيم، ميان وعده هاي متعدد و مكمل هاي غذايي گوناگون مصرف مي كنيد. بنابراین ممکن است اشتهای شما هنگام رسیدن به خانه زیاد باشد. در اين صورت بهتر است روي يك رژیم غذايي متعادل تمرکز کنید. از غذاهایی با ارزش غذایی کم مانند نوشیدنی های قندی، دسر، آب نبات، گوشت های چرب، لبنیات پرچرب، نان های سفید و کراکر خودداری کرده و گوشت های بدون چربی، غلات سبوس دار، سبزیجات، میوه و لبنیات کم چرب مصرف کنید. همچنین به یاد داشته باشید ورزش برای سلامتی طولانی مدت و جلوگیری از بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا ، دیابت و بیماری های قلبی بسیار مهم است. 

رژیم غذایی متعادل مناسب براي سوختگي

•    وعده های غذایی كم حجم و متعدد ميل كنيد تا احساس گرسنگی نکنید.
•    میوه ها و سبزیجات را برای تهیه یک میان وعده آسان در نظر بگیرید. آن ها بسیاری از مواد مغذی اصلی را برای بهبودی و سلامت کلی فراهم می كنند.
•    در رژيم غذايي خود از ادویه جات و گیاهاني مانند رزماری، نعنا، سیر، فلفل و ریحان استفاده كنيد تا طعم غذاهایی را که می خورید تغییر داده و آن ها را با عطر و طعم بهتر ميل كنيد.
•    در طول روز آب كافي بنوشید تا بدن شما آبرسانی شود و از مصرف کالری های غیر ضروری خودداری کنید. بسیاری از نوشیدنی ها دارای چربی یا قند بالایی هستند. اطلاعات تغذیه ای روي برچسب های مواد غذایی را بخوانيد.
•    وعده های غذایی و میان وعده هایی پر از فیبر مانند نان هاي سبوس دار را انتخاب كنيد تا احساس سیری کامل بین وعده های غذایی داشته باشید و همچنین به تداوم حرکات منظم روده کمک کنید.
•    سعی کنید فقط وقتی که گرسنه هستید غذا ميل كنيد. به دلایل دیگری مانند کسالت، عدم کنترل، عصبانیت یا ناامیدی از مصرف غذا خودداری کنید. 
•    در مورد هر نوع ویتامین و مکمل هایی که دوست دارید در خانه مصرف کنید با پزشک خود صحبت کنید.
 
در اینجا نکات مختلف تغذیه ای برای کمک به حفظ یک رژیم غذایی سالم ذکر شد. لطفا توجه داشته باشید رژيم غذايي ايده آل مي تواند براي هر فرد متفاوت باشد و چون حفظ يك رژيم غذايي مناسب در بهبود سوختگي حائز اهميت بسياري است، حتماً در مورد نکات مربوط به رژیم غذایی اختصاصي خود با پزشک و متخصص تغذيه مشورت كنيد.