سندرم دامپینگ

سندرم دامپینگ 

سندرم دامپینیگ به پاسخ پیچیده دستگاه گوارش و عروق بدن به حضور مقادیر بالای مواد غذایی و مایعات هیپرتونیک (مایعاتی که غلظت اسمزی آن ها بیش از غلظت اسمزی خون است) در بخش پروگزیمال روده باریک اطلاق می گردد. سندرم دامپینگ اغلب پس از جراحی هایی رخ می دهد که اجازه ورود حجم بالایی از مایعات و موادغذایی جامد تغلیظ شده را به روده باریک می دهد. 
انواع خفیف تر سندرم دامپینگ در درجات مختلف حتی در افرادی که عمل جراحی نداشته اند نیز اتفاق می افتد. سندرم دامپینگ در افراد سالم نیز با ترزیق دوز های بالای گلوکز به ژژنوم می تواند ایجاد شود. سندرم دامپینگ به دنبال گاستروکتومی (نوعی جراحی معده) کامل یا خفیف، دستکاری پیلور، واگوتومی (عمل قطع عصب واگ هنگام ورود به شکم)، پس از برخی جراحی های بای پس معده در چاقی نیز اتفاق می افتد. 
علائم سندرم دامپینگ را می توان به دو مرحله تقسیم کرد: مرحله زودرس (10-30 دقیقه پس از صرف وعده غذایی) و مرحله دیررس (1-3 ساعت پس از صرف وعده غذایی) که نوع و شدت علائم در بیماران مختلف متفاوت می باشد.
•    سندرم دامپینگ زودرس با علائم گوارشی و عروق شناسایی می شود که با درد شکمی، نفخ، تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد، برافروختگی، خستگی و افت فشار خون همراه می باشد. این علائم ناشی از تخلیه سریع محتویات هیپراسمولار معده به درون روده باریک هستند. متعاقبا جابجایی مایعات از گردش خون به لومن روده و بادکردگی روده باعث احساس درد شدید و نفخ می شود.
•    در سندرم دامپینگ دیررس علائم عروقی غالب هستند و شامل تعریق، ضعف، گیجی، لرزش، گرسنگی و هیپوگلایسیمی می باشد. دامپینگ دیررس احتمالا ناشی از هیپوگلایسمی واکنشی است.
انتقال سریع، هیدرولیز و جذب کربوهیدرات ها منجر به افزایش قابل توجه انسولین و به دنبال آن کاهش سطح قند خون می شود. تغییرات سریع در قند خون و ترشح پپتیدهای روده ای، پلی پپتید ترشح کننده انسولین ناشی از گلوکلز و پلی پپتید شبه گلوکاگون مسئول بخشی از علائم دیررس سندرم دامپینگ می باشند.

درمان پزشکی سندرم دامپینگ

مداخلات پزشکی معمولا شامل تغییرات غذایی است که به عنوان درمان اصلی بوده و اغلب روش درمانی مؤثری به شمار می رود. اگر چه در 3 تا 5 درصد بیماران، سندرم دامپینگ شدید علی رغم تغییرات رژیمی از بین نمی رود. در این بیماران معمولا درمان دارویی استفاده می شود تا تخلیه معده کند شده و سبب کاهش سرعت عبور موادغذایی از دستگاه گوارش شود. برخی از داروها مانند آکاربوز مهارکننده فعالیت آلفا گلوکوزیداز هیدرولاز (نوعی آنزیم است) بوده و از جذب کربوهیدرات جلوگیری می کند و یا اکتریوتید، آنالوگ سوماتواستاتین، مانع ترشح انسولین می شود. در موارد نادر از جراحی برای درمان سندرم دامپینگ استفاده می شود.

عوامل خطر سندرم دامپینگ

در افراد سالم، طی چند ساعت غذا از معده به داخل روده منتقل می شود. با وجود سندرم دامپینگ، ذرات مواد غذایی به اندازه کافی در معده ذخیره نمی شوند و خیلی سریع به داخل اثنی عشر خالی می شوند.
سندرم دامپینگ زودرس با ورود ناگهانی مقدار زیادی غذا به روده ایجاد می شود که منجر به حرکت سریع مایعات به داخل روده می شود که باعث ناراحتی، نفخ و اسهال می شود.
سندرم دامپینگ دیررس ناشی از آزاد شدن مقدار زیادی انسولین در بدن است. انسولین هورمونی است که به بدن کمک می کند قندهای آزاد شده از غذا را جذب کند. افزایش سطح انسولین در جریان خون باعث پایین آمدن قند خون می شود.
شایعترین علت سندرم دامپینگ، جراحی است که حداقل در 15 درصد افرادی که بخشی از معده خود را برداشته اند، ایجاد می شود.

انواع جراحی های زیر، خطر ابتلا به سندرم دامپینگ را افزایش می دهد:
•    گاسترکتومی: این نوع جراحی که شامل از بین بردن بخشی از معده است، ممکن است بر روی مبتلایان به سرطان معده انجام شود.
•    جراحی بای پس معده: معمولاً برای معالجه چاقی تهدید کننده زندگی انجام می شود. جراحی بای پس معده یک کیسه کوچک در معده ایجاد می کند تا به بیماران کمک کند میزان مصرف مواد غذایی خود را محدود کنند.
•    ازوفاژکتومی: ازوفاژکتومی یک روش جراحی برای برداشتن مری و سپس بازسازی آن با بخشی از اندام دیگر (مثل معده) است. از ازوفاژکتومی می توان برای معالجه سرطان پیشرفته مری استفاده کرد.

تغذیه و رژیم درمانی در سندرم دامپینگ

بيماران مبتلا به سندرم دامپينگ شايد به دليل دريافت ناكافي غذا، سوء جذب و يا تركيب اين دو كاهش وزن و سوء تغذيه را تجربه كنند. هدف اوليه تغذيه درماني بازگرداندن وضعيت تغذيه اي و كيفيت زندگي بيمار به حالت اول مي باشد. از آنجايي كه پروتئين و چربي هضم آهسته تري دارند، نسبت به كربوهيدرات به ويژه كربوهيدرات ساده بهتر تحمل مي شوند. كربوهيدرات ساده مانند لاکتوز، سوکروز، فروكتوز، گلوكز به طور سريع هيدروليز مي شوند و باید مصرفشان محدود شود. اما از كربوهيدرات پيچيده (مثل: انواع نشاسته) مي توان در رژيم استفاده كرد.
مايعات به سرعت معده را ترك كرده و وارد ژژنوم (بخشي از روده كوچك) مي شوند. بنابراین برخي از بيماران نمي توانند مصرف مايعات همراه با غذا را تحمل كنند. بيماران مبتلا به سندرم دامپينگ شديد بهتر است مصرف مايعات به همراه غذا را محدود كرده و در بين وعده هاي غذايي بدون غذاي جامد از مايعات استفاده كنند. دراز كشيدن (تقريبا 30 درجه) پس از صرف وعده غذايي مي تواند به كاهش علائم كمك كند.
مصرف مكمل هاي فيبري به ويژه پكتين يا صمغ ها مي تواند در درمان سندرم دامپينگ مفيد باشد. زيرا فيبر قادر است با كربوهيدرات و مايعات توليد ژل نموده و سرعت عبور مواد غذايي از دستگاه گوارش را كاهش دهد. ولی ممکن است این مکمل ها برای همه قابل تحمل نباشد بدلیل گازی که تولید می کنند.
ممكن است بيماران نيازمند آموزش در مورد حجم مقدار غذاي مصرفي علي الخصوص غذاهاي كربوهيدراتي مانند آبميوه ها، نوشيدني هاي غير الكلي، دسرها و شير باشند. 
بيماران معمولا پس از گاستروكتومي (معده برداري) قادر به تحمل لاكتوز نيستند، اگر چه مقادير كمتر (مثلا ٦ گرم يا كمتر در هر وعده غذايي) در یکدفعه مي تواند قابل تحمل باشد. بيماران به طور معمول احساس راحتي بيشتري با مصرف پنير يا ماست شيرين نشده نسبت به مصرف شير دارند. شيرهاي غير لبني نيز قابل توصيه هستند . مكمل هاي ويتامين D و كلسيم در صورت دريافت ناكافي مي توانند مفيد واقع گردند. محصولات تجاري حاوي لاكتاز براي افراد با سوء جذب شديد لاكتوز توصیه می شود.
زماني كه استئاتوره (دفع بيش از ٧ درصد چربي رژيمي در مدفوع) وجود دارد، درصد چربی رژیم خود را كاهش دهيد. آنزيم هاي پانكراسی نيز مي توانند مفید باشند.

دستورالمعل های ساده برای سندرم دامپینگ

•    حجم غذا را كاهش و تعداد وعده ها را افزايش دهيد.
•    مايعات را به ٤ اونس در هر وعده غذايي محدود كنيد (نصف ليوان). به مقدار كم مايعات بنوشيد.
•    مابقي مايعات را حداقل 30-40 دقيقه قبل و پس از وعده غذايي بنوشيد.
•    آهسته غذا بخوريد و به طور كامل بجويد.
•    از غذاهاي خيلي گرم و خيلي سرد بپرهيزيد.
•    براي افزايش تحمل از ادويه جات استفاده كنيد.
•    حداقل 30 دقيقه پس از صرف غذا دراز بكشيد .
•    غذاها و مايعات حاوي شكر را محدود كنيد. مانند آبميوه ها، مكمل هاي نيرو زا، چاي شيرين، سوكروز، عسل، مربا، شربت ذرت، كيك، دونات 
•    كربوهيدرات هاي پيچيده منع مصرف ندارند مانند نان، پاستا، برنج، سيب زميني و سبزيجات 
•    در هر وعده از منابع پروتئیني مصرف كنيد.
•    چربي را به كمتر از 30 درصد كل كالري دريافتي محدود كنيد. از مصرف غذاهاي سرخ شده، آب گوشت، سس هاي حاوي چربي، مايونز، گوشت هاي پرچرب ( سوسيس، هات داگ، گوشت دنده)، چيپس، بيسكويت، پنكيك خودداری کنید.
•    شير و محصولات آن به دليل وجود لاكتوز شايد توسط بیمار تحمل نشوند. اگر قبل از جراحي دچار عدم تحمل نبوديد، به طور آهسته در رژيم غذايي بگنجانيد. شيرهاي بدون لاكتوز و شير سويا قابل مصرف مي باشند.

پرهیز در رژیم غذایی در سندرم دامپینگ 

از خوردن مواد قندی زیر اجتناب کنید:
•    آب نبات
•    نوشیدنی های شیرین
•    کیک ها
•    بیسکوییت ها
•    شیرینی
•    نان های شیرین
•    لبنیات و الکل
•    خوردن مواد جامد و نوشیدن مایعات در همان وعده غذایی 

مواد غذایی که باید بیشتر آن ها را مصرف کنید:
به جای کربوهیدرات های ساده مانند رولت های شیرین و بستنی، به دنبال کربوهیدرات های پیچیده مانند سبزیجات و نان سبوس دار باشید.
از مکمل های فیبر مانند پسیلیوم، متیل سلولز (مرکبات) یا آدامس گوار (Benefiber) استفاده کنید.
برای جلوگیری از کم آبی، بیش از 4 لیوان آب یا سایر نوشیدنی های بدون قند و بدون کربنات در طول روز بنوشید.

در صورت داشتن سندرم دامپینگ چگونه غذا بخوریم؟

روزانه پنج یا شش وعده غذایی کوچک یا میان وعده میل کنید.
قسمت های کوچک (30 گرم) گوشت یا یک چهارم لیوان سبزیجات میل کنید.
مواد غذایی را به قطعات بسیار ریز خرد کنید. قبل از بلع خوب بجوید.
پروتئین ها یا چربی ها را به همراه میوه یا نشاسته ترکیب کنید و میل کنید. 
وقتی برای اولین بار احساس سیری کردید، از خوردن غذا خودداری کنید.
مایعات را 30 تا 45 دقیقه بعد از غذا بنوشید.

روش های تشخیص سندرم دامپینگ

•    آزمایش گلوکز (قند): از آنجایی سندرم دامپینگ منجر به افت قند خون می شود، این آزمایش این امکان تشخیصی را به پزشک می دهد که بدن نسبت به گلوکز چگونه واکنش نشان می دهد. اندازه گیری گلوکز عملکرد تشخیصی پایینی دارد، اما ممکن است در مواردی که علائم سندرم دامپینگ دیررس وجود دارد، مورد توجه قرار گیرد. نکته مهم این است که گلوکز باید در پلاسما اندازه گیری شود و نه در خون مویرگی.
دو آزمایش زیر ممکن است ارزش تشخیصی بالاتری داشته باشد:

•    تست تحمل گلوکز خوراکی
•    تست تحمل وعده غذایی مختلط: در این آزمایش، کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها مصرف می شوند و گلوکز و انسولین هر 30 دقیقه یک بار بررسی می شود.

•    آزمایشات تخلیه معده: در این روش با استفاده از مواد رادیواکتیو که همراه غذا می خورید پزشک می تواند سرعت عبور مواد غذایی در دستگاه گوارش شما را متوجه شود که اگر مواد غذایی به سرعت به روده برسند ممکن شما مبتلا به سندرم دامپینگ باشید.
•    گاستروسکوپی: در این آزمایش، پزشک لوله ای کوچک و قابل انعطاف به همراه دوربین و چراغ (آندوسکوپ) از راه دهان به درون بدن وارد می کند تا بتواند بخش های فوقانی سیستم گوارشی مانند مری، معده و دوازدهه را مشاهده کند.

آخرین روش درمان سندرم دامپینگ 

اگر سندرم دامپینگ با روش های درمان دارویی و درمان تغذیه ای درمان نشد باید با جراحی این مشکل را برطرف کند. چندین نوع جراحی برای رفع این مشکل وجود دارد ولی طبق گفته انجمن جهانی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی، جراحی برای بهبود سندرم دامپینگ اغلب موفقیت آمیز نخواهد بود.