تداخل دارو با ویتامین A

اشکال ویتامین A: رتینول و بتا کاروتن

منابع ویتامین A: رتينول بیشتر در منابع حیوانی مثل جگر، زرده تخم مرغ، پنیر، کره و خامه یافت میشود اما بتاکاروتن بیشتر در منابع گیاهی بخصوص هويج، كلم پیچ، اسفناج، شلغم، خربزه و سيب زمینی یافت میشود.
در مكمل ها معمولا فرم بتاکاروتن از ويتامین A وجود دارد. غنی ترین منبع ویتامین A در فرم رتینول، روغن کبد ماهی است.

تداخلات دارویی ویتامین A

•    داروهای شیمی درمانی

مکانیسم: داروهای شیمی درمانی به علت تخریب سلول های سالم بدن سبب عوارض متعددی میشوند که یکی از عوارض شایع آنها ایجاد زخمهای دهانی است. مصرف موضعی ویتامینهای A و E سبب ترمیم سلولهای آسیب دیده و بهبود سریع زخمهای دهانی ناشی از شیمی درمانی میشود. اما مصرف خوراکی ویتامینهای A و E در افراد تحت شیمی درمانی، به جز در مورد سیکلوفسفامید، نه تنها سودمند نبوده، بلکه کاهش کارایی داروهای شیمى درمانی را در پی دارد.

توصیه: در افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، مصرف موضعى ویتامین های A و E دوبار در روز، سبب تسریع بهبود زخمهای دهانی میشود و هیچ گونه عارضه جانبی ندارد، اما از مصرف خوراكي ویتامین های فوق در طول دوره شیمی درمانی باید اجتناب شود. تنها استثنا در این مورد داروی سیکلوفسفامید است.

•    کلسترامین

مکانیسم: تركيبات تجزیه کننده اسیدهای صفراوی مثل کلسترامين، باعث عدم جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی از جمله ویتامین A میشوند.

توصیه: در طول دوره مصرف كلسترامين، تأمين مواد معدنی و ویتامین های محلول در چربی توسط مصرف مداوم مولتی ویتامین مینرال با دوز بالا توصیه می شود.

•    کلشی سین

مکانیسم: كلشی سین سبب کاهش جذب ویتامین A در فرم بتاکاروتن می شود.

توصيه: در افراد تحت درمان با كلشی سين تأمین ویتامین A از طريق مصرف مولتي ویتامین یا منابع دیگر توصیه میشود.

•    کلستیپول

مکانیسم: کلستیپول جذب چربیها و ویتامین های محلول در چربی مانند ويتامين A, D,E,K و اسيد فولیک را کاهش میدهد.
توصيه: مصرف ويتامين A و سایر ویتامین های محلول در چربی، ترجیحا از طریق مولتی ويتامین مینرال، در افراد تحت درمان با کلستیپول سودمند خواهد بود.

•    کورتون ها

مکانیسم: مصرف کورتون ها سبب کاهش ویتامین A در خون و بافت های بدن میشود.

توصیه: در افراد تحت درمان با كورتون ها، مصرف بيشتر ويتامين A توصیه میشود. مقدار ویتامین A مورد نیاز بدن در افراد عادی روزانه 25 هزار واحد می باشد. این دوز در مردان و همچنين زنان یائسه بی ضرر است اما در زنان باردار مصرف ويتامين A باید به روزانه کمتر از 10 هزار واحد محدود شود. در مورد افرادی که به ویتامین A نیاز بیشتری دارند، مانند افراد تحت درمان با كورتون ها، دوز روزانه 100 هزار واحد توصیه میشود.

•     سیکلوفسفامید

مکانیسم: اگر چه از لحاظ تئوری مصرف ویتامین های آنتی اکسیدان مثل ویتامین های C، A و E ممکن است از طريق مهار فعالسازی سيکلوفسفامید، سبب کاهش کارایی دارو شود، اما نظریه فوق نه تنها تاکنون از طریق مطالعات بالینی تأیید نشده، بلکه مشخص شده است که میزان زنده ماندن بیمارانی که ویتامینهای C، A و E را به طور دایم با سیکلوفسفامید مصرف می کنند، بیشتر است.
توصیه: مصرف ویتامينهای C ،A و E در بیماران تحت درمان با سيکلوفسفاميد توصیه می شود.

•    5- فلوئورواوراسیل  (5-FU)

مکانیسم: ویتامین A در فرم رتینول سبب افزایش فعالیت ضد تومور 5- فلوثورو اوراسيل میشود، اما در فرم بتاکاروتن کاهش فعالیت 5- فلوثورو اوراسیل را در پی دارد.

توصیه: در افراد تحت درمان با داروی5ـ فلوئورواوراسیل، به جز زنانی که احتمال حاملگی در مورد آنها وجود دارد، مصرف مواد غذایی غنی از رتینول بخصوص روغن کبد ماهی توصیه میشود، اما این افراد باید از مصرف مکمل های ویتامین A در فرم بتاکاروتن پرهیز نمایند.

•    استاتينها بخصوص لواستاتین و پراواستاتین

مکانیسم: مصرف استاتين ها سبب افزایش سطح سرمی ویتامین A میشود. توصيه: افراد تحت درمان طولانی مدت با استاتینها، برای جلوگیری از بروز مسمومیت با ويتامين A قبل از مصرف هرگونه مکمل ویتامین A باید با پزشک مشورت نمایند. همچنين این افراد باید از مصرف مواد غذای های غنی از ویتامین A از قبیل هویج، کلم پیچ، اسفناج، جگر و زرده تخم مرغ پرهیز نمایند.

•     متوترکسات

مکانیسم: مصرف ویتامین A موجب افزایش فعالیت ضد تومور متوترکسات میشود.
توصیه: مصرف مکمل های ویتامین A در افراد تحت شیمی درمانی سرطان با داروی متوتركسات، پس از مشورت با پزشک توصیه میشود.

•    پارافین خوراکی (mineral oil)

مکانیسم: پارافین خوراکی به عنوان حلال چربي ها، جذب ويتامین های محلول در چربی (A,D,K,E) و سایر مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و پتاسیم را کاهش میدهد.

توصیه: برای جلوگیری از فقر ریزمغذی ها در بدن، بهتر است مصرف پارافین خوراکی به کمتر از یک هفته محدود شود، اما در افرادی که به هر دلیلی از پارافين خوراکی برای مدت طولانی استفاده می کنند، مصرف پارافین خوراکی با شکم خالی و مصرف مولتی ویتامین مینرال با فاصله 2 ساعته از پارافین خوراکی توصیه میشود.

•    نئومایسین

مکانیسم: نئومایسین در مصرف خوراکی و تزریقی سبب کاهش جذب ویتامین A در بدن میشود اما در مصرف موضعی این اثر را ندارد.
توصیه: در افرادی که نئومایسین خوراکی را برای مدت بیشتر از 2-3 روز مصرف میکنند، استفاده از مکملهای ویتامین A به میزان 25 هزار واحد در روز سودمند خواهد بود.

•    داروهای ضد بارداری خوراکی

مکانیسم: مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی سبب افزایش سطح سرمی ویتامین A میشود که احتمالا ناشی از استروژن موجود در داروهای ضد بارداری خوراکی است، اما اینکه تداخل فوق و افزایش سطح سرمی ویتامین A ناشی از مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی دارای اهمیت بالینی می باشد یا خیر، هنوز مشخص نشده است.

•    آکوتان (رتینوئیک اسید)

مکانیسم: مصرف توأم آکوتان با مکمل ها و غذاهای غنی از ویتامين A، سبب افزایش زیست فراهمی آکوتان شده و احتمال بروز مسمومیت با آكوتان را افزایش میدهد.

توصیه: با توجه به عوارض شدید و خطرناک آکوتان، افراد تحت درمان با این دارو باید از مصرف همزمان مکمل ها و سایر ترکیبات حاوی ویتامین A اجتناب نمایند.

•    تترا سایکلین ها

مکانیسم: یکی از عوارض مصرف طولانی مدت با دوزهای بالای تتراسایکلین ها، ایجاد سردردهای شدید در نتیجه افزایش فشار عروق مغزی است. براساس تحقیقات انجام گرفته، احتمال بروز سردردهای شدید در مصرف توأم تتراسایکلین ها با دوزهای بالای ویتامين A افزایش می یابد.

توصیه: هر چند تتراسایکلين ها و ويتامين A در بعضی بیماری ها مثل آكنه ولگاريس توأما تجویز میشوند، اما به دليل بروز سردردهای شدید و عوارض مغزی، تا حد امکان باید از مصرف توأم تتراسایکلین ها با ویتامین A اجتناب شود.