گاستریت و زخم های پپتیک

گاستریت و زخم های پپتیک

گاستریت Gastritis واژه ای غیر اختصاصی است که معنی تحت اللفظی آن التهاب معده می باشد. این واژه جهت توصیف نشانه های مرتبط با معده، یک تظاهر آندوسکوپیک از مخاط معده و یا یک تغییر بافت شناسی با ارتشاح اپیتلیوم توسط سلول های التهابی مانند سلول های های چند هسته ای (PMN) مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع گاستریت
•    گاستریت حاد: گاستریت حاد به شروع فوری فرایند التهاب و بروز علائم اطلاق می شود.
•    گاستریت مزمن: گاستریت مزمن در طول چند ماه تا چند دهه به همراه عود علائم و نشانه ها رخ می دهد. گاستریت طولانی مدت ممکن است منجر به آتروفی و از دست رفتن سلول های جداری معده به همراه فقدان ترشح HCL (آکلریدی) و فاکتور داخلی شود که  این شرایط نیز منجر به بروز کم خونی کشنده (pernicious) می گردد.
•    گاستریت انسدادی: یک نوع دیگر گاستریت، گاستریت انسدادی یا فرسایشی می باشد که نسبت به گستریت حاد و مزمن شیوع کمتری دارد. همچنین در گاستریت انسدادی، التهاب معده زیاد نبوده اما باعث خونریزی و تشکیل زخم های شدید معده می شود. 

علل ایجاد گاستریت

•    مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن.
•    جراحی‌های وسیع
•     سوختگی‌های شدید 
•    تروما و عفونت‌های شدید

گاستریت ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری گرم منفی است که تا حدی به محیط اسیدی معده مقاوم است. هلیکوباکتر پیلوری مسئول بروز بیشتر موارد التهاب مزمن مخاط معده و زخم پپتیک، سرطان معده و گاستریت آتروفیک (التهاب مزمن همراه تخریب غشای مخاطی و غدد) می باشد که منجر به از دست رفتن فاکتور داخلی معده می شود.
میزان شیوع و فراوانی عفونت های هلیکوباکتر پیلوری عموما به وضعیت جغرافیایی و اقتصادی-اجتماعی بستگی دارد. این عفونت در دوران کودکی آغاز می شود اما تا زمان بزرگسالی مورد تشخیص قرار نمی گیرد. اعتقاد بر آن است که هلیکوباکتر پیلوری از طریق غذا و آب آلوده انتشار می یابد. گستره شیوع آن در کشورهای پیشرفته تقریبا 10% و در کشورهای درحال توسعه 80% تا 90% است. اگرچه گاستریت یک علامت مشخص دارد اما در بیشتر افراد آلوده شده با هلیکوباکترپیلوری هرگز زخم بوجود نمی آید.
عفونت با H.pylori خود به خود بر طرف نمی شود و خطر بروز عوارض آن بسته به مدت زمان عفونت افزایش می یابد. سن بیمار در زمان شروع عفونت، بار میکروبی غلظت ارگانیسم، فاکتورهای ژنتیکی مربوط به میزبان و سبک زندگی و وضعیت بهداشتی کلی بیمار، از سایر فاکتورهای دخیل در پاتولوژی و شدت بیماری به شمار می روند.
در طول هفته اول پس از عفونت با H.pylori بسیاری از سلول های چند هسته ای و تعداد کمی از ائوزینوفیل ها به مخاط معده ترشح می شوند و این سلول ها به تدریج جایگزین سلول های تک هسته ای می شوند. به وجود فولیکول های لنفاوی اصطلاحا بافت لنفوئیدی وابسته به مخاط (MALT) می گویند. MALT ممکن است که به صورت مستقل درآید و یک نوع لنفوم B.cell با درجه پایین را تشکیل دهد که به آن لنفومای MALT می گویند.
عفونت H.pylori می تواند در صورت کلونیزه کردن مخاط معده که ممکن است در دوازدهه نیز وجود داشته باشد باعث بروز التهاب دوازدهه یا duodenitis گردد. درمان H.pylori با آنتی بیوتیک ها می تواند باعث ناپدید شدن سلول های چند هسته ای در طی یک یا دو هفته شود اما یک گاستریت خفیف می تواند برای چندمین سال ادامه یابد؛ زیرا روند کاهش سلول های تک هسته ای نیز آهسته می باشد. در کشورهایی که عفونت H.pylori می تواند باعث زخم پپتیک و سرطان معده شود درمان با آنتی بیوتیک زمانی ارجح است که این عفونت مورد تشخیص قرار گرفته باشد.

گاستریت بدون دخالت هلیکوباکتر پیلوری

آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) ) داروهای فرسایشگر هستند که هردو آن ها از سنتز پروستاگلندین ها که برای حفظ و نگهداری مخاط و بی کربنات معده ضروری هستند جلوگیری به عمل می آورند. بنابراین استفاده مزمن از آسپرین و دیگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، استروئیدها، الکل، مواد خورنده، تنباکو و هر نوع ترکیبی از این فاکتورها ممکن است یکپارچگی مخاطی را مختل ساخته و شانس ایجاد گاستریت حاد و مزمن را افزایش دهند.
همچنین گاستروآنتریت ائوزینوفیلی نیز ممکن است که در بروز بعضی از موارد گاستریت دخیل باشد.
وضعیت تغذیه ای و شرایط سلامت عمومی ضعیف نیز ممکن است که در شروع و شدت نشانه ها دخالت داشته باشد و فرایند ترمیم و التیام را به تأخیر اندازد.

علائم گاستریت

علائم و نشانه های گاستریت عبارتند از:
•    سوزش سر دل (سوء هاضمه) در قسمت فوقانی شکم که ممکن است با غذا خوردن بهتر یا بدتر شود. 
•    تهوع 
•    استفراغ 
•    احساس سیری و پری در قسمت فوقانی شکم بعد از غذا خوردن ( احساس سنگینی)
•    درد
•    نفخ شکم یا باد شکم 

 تشخیص گاستریت
بیماری گاستریت را می توان با علائم و سابقه پزشکی بیمار، به عنوان مثال: مصرف داروی NSAID و یا الکل یا آزمایشات تنفسی، خون، مدفوع، سیستم ایمنی و بیوپسی برای تشخیص اچ.پیلوری و سایر آزمایشات (مانند آندوسکوپی یا آزمایش رادیولوژی) تشخیص داد.
روش های غیر تهاجمی برای تشخیص H.pylori شامل یک تست خونی برای یافتن آنتی بادی های H.pylori، تست تنفسی اوره آز یا آزمایش آنتی ژن مدفوعی می شود.

زخم های پپتیک (peptic ulcers) 

مخاط طبیعی معده و دوازدهه، به واسطه ی ترشح موکوس، تولید بی کربنات و برداشت اسید اضافی به وسیله ی جریان خون طبیعی و همچنین به واسطه ی بازسازی و ترمیم سریع سلول های آسیب دیده اپیتلیالی، در مقابل فعالیت ها و عملکرد های اسید و پپسین مورد حفاظت قرار می گیرد. زخم پپتیک به زخمی اطلاق می شود که در نتیجه ی تخریب و بروز اختلال در همین مکانیسم های دفاعی و ترمیمی به وجود می آید. جهت بروز زخم های پپتیک علامت دار، بیش از یکی از این مکانیسم ها باید دچار اختلال شود.
معمولا در زخم های پپتیک شواهدی از التهاب مزمن و مراحل ترمیمی در پیرامون ضایعه به چشم می خورد.
عوامل ایجاد زخم های پپتیک
•    عفونت H.pylori
•    گاستریت  
•    مصرف آسپرین و سایر دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDs)، کورتیکو استروئید ها
•    بیماری های شدید 

تغذیه و رژیم درمانی پزشکی در بیماری گاستریت

درمان گاستریت شامل حذف عوامل محرک (برای مثال ارگانیسم پاتوژنیک)، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDs می باشد. آنتی بیوتیک ها و داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) درمان های طبی ابتدایی و اساسی هستند. اثرات جانبی سرکوب ترشح اسید معده چه بر اثر بیماری و چه ناشی از عوامل داروهای مهارکننده پمپ پروتون را باید مورد توجه قرار داد.
این اثرات جانبی شامل کاهش ترشح معده ای HCL  می باشد که می تواند جذب مواد مغذی (مثل: ویتامین B، ویتامین C، کلسیم و آهن غیر هم) که برای فراهمی زیستی به پروتئولیز داخل معده ای نیازمندند را کاهش دهند.
با سرکوب ترشح اسید معده ممکن است میزان شیوع شکستگی های استخوان و همچنین خطر عفونت دوره ای افزایش یابد زیرا اسیدیته معده یک عامل دفاعی اولیه در برابر پاتوژن های خورده شده می باشد.
علائم گاستریت را می توان با تحریک کننده های شیمیایی تشدید کرد و باعث تشدید علائم گاستریت شد. برای درمان گاستریت باید همه این تحریک کننده ها کاهش یابد و یا متوقف شود. به عنوان مثال: مصرف سیگار را متوقف کنید، از نوشیدن زیاد الکل خودداری کنید، از نوشیدنی های کافئین دار و گازدار خودداری کنید و از مصرف آبمیوه هایی که حاوی اسید سیتریک هستند (به عنوان مثال گریپ فروت، پرتقال، آناناس و غیره) و غذاهای پرچرب پرهیز کنید.
هیچ رژیم غذایی گاستریتی وجود ندارد؛ با این وجود، رشد اچ.پیلوری ممکن است با یک رژیم غذایی سرشار از فیبر و یا غذاهایی که حاوی فلاونوئیدها هستند (به عنوان مثال: چای سبز،دارچین، پیاز، سیر، توت ها، کرفس، کلم، کلم بروکلی، جعفری، آویشن، غذاهای با سویا و حبوبات مثل عدس، جگر سیاه و سویا ) متوقف شود. 

 چه موادی در رژیم غذایی باعث بدتر شدن علائم بیماری گاستریت می شوند؟

غذاهایی که پر چرب هستند ممکن است التهاب در معده را بدتر کنند. برخی از غذاهای دیگر که باعث تحریک معده می شوند، عبارتند از:
•    الکل
•    قهوه: قهوه ماهیت اسیدی دارد و مصرف آن می‌تواند احساس سوزش معده را تشدید کند.
•    غذاهای اسیدی مانند گوجه فرنگی و برخی میوه ها
•     میوه و آبمیوه های اسیدی: میوه‌های اسیدی شامل پرتقال، لیمو‌شیرین، لیمو ‌ترش، گریپ‌ فروت
•    غذاهای چرب
•    غذاهای سرخ شده
•    نوشیدنی های گازدار
•    غذاهای ادویه دار
•    غذاهای حساسیت زایی که باعث التهاب می شوند: مصرف مواد غذایی فرآوری شده همچون نان سفید، پاستا، محصولات حاوی قند اضافی، اسیدهای چرب ترانس، روغن‌های تصفیه شده، غذاهای سرخ شده

رژیم غذایی برای بهبودی علائم بیماری گاستریت 

برخی غذاها وجود دارند که ممکن است به مدیریت گاستریت بیمار کمک کرده و علائم را کاهش دهند. این غذاها شامل موارد زیر هستند:
•    غذاهای پرفیبر مانند: سیب، جو دوسر، کلم بروکلی، هویج و لوبیا
•    غذاهای کم چربی مانند ماهی (ماهی سالمون یا ساردین به دلیل وجود امگا 3، مرغ و سینه بوقلمون)
•    استفاده از چربی های سالم: این چربی‌ها شامل روغن نارگیل یا روغن زیتون، آووکادو، کره و روغن‌های گیاهی می‌باشد.
•    غذاهای دارای اسیدیته کم یا قلیایی تر مانند سبزیجات
•    استفاده از منابع پروتئنی مانند: گوشت تازه، ماهی، تخم مرغ ارگانیک، یا گوشت سفید ارگانیک 
•    مواد غذایی حاوی سطح بالای آنتی‌اکسیدان؛ مثل: مواد غذایی حاوی ویتامین C، ویتامین A و فلاونوئیدها (که برای مثال در توت وجود دارد)، می‌تواند به کاهش التهاب معده و کاهش علائم گاستریت کمک کند.
•    نوشیدنی هایی که گازدار نیستند.
•    نوشیدنی های بدون کافئین
•    پروبیوتیک هایی مانند: ماست، کیمچی