اسهال در شیرخواران و کودکان

بر اساس تعاریف سازمان بهداشت جهانی، اسهال دفع مدفوع شل سه بار یا بیشتر در روز می باشد. اسهال زمانی رخ می دهد که انتقال محتویات روده از طریق روده کوچک تسریع شود، هضم آنزیمی موادغذایی کاهش یابد، جذب مایعات و مواد مغذی کم شود و یا تراوش مایعات به دستگاه گوارش افزایش یابد.
اسهال شایعترین اختلال دستگاه گوارش و علت اصلی کم آبی در دوران کودکی است. این بیماری عمدتا در کودکان تا پنج سالگی و به ویژه در نوزادان در نیمه دوم سال زندگی خود مشاهده می شود. علل اصلی اسهال عفونت های دستگاه گوارش، ویروسی و باکتریایی و به ندرت مسمومیت های غذایی و سایر عوامل است. از آنجا که کمبود آب بدن و تعادل مواد مغذی مهمترین عارضه است، مشخص است که جبران مایعات از دست رفته بدن و رژیم غذایی کافی اساس درمان اسهال کودک را تشکیل می دهد.

علل مبتلا شدن به اسهال در نوزادان و کودکان

•    بیماری التهابی
•    عفونت قارچی، باکتریایی و یا عوامل ویروسی
•    داروها
•    مصرف زیاد قند یا سایر مواد اسمزی 
•    عدم تحمل غذایی
•    مسومیت غذایی

روش های تشخیص اسهال

آزمایش خون و مدفوع، آندوسکوپی، تصویربرداری، بافت شناسی و آزمایش فیزیولوژیک همگی می توانند روش هایی برای تشخیص اسهال باشند اما انجام هر یک از این روش ها برای همه بیماران لازم نیست.

علائم اسهال کودکان

•    تب
•    درد شکم حداقل 3 روز در ماه
•    خونریزی دستگاه گوارش 
•    کاهش وزن
•    بی خوابی
•    عرق شبانه 
•    تغییر دفعات دفع مدفوع
•    حجیم شدن مدفوع
 

تغذیه درمانی پزشکی اسهال کودکان

تمام مداخلات تغذیه ای مربوط به اسهال باید در چهارچوب شرایط پاتولوژیک (شرایط آسیب زا) که زمینه ساز اسهال بوده اند در نظر گرفته شود .

مرحله اول تغذیه درمانی پزشکی اسهال کودکان، جایگزینی مایعات و الکترولیت های ضروری، با استفاده از محلول خوراکی رهیدراسیون (ORS)، سوپ و غذاهای آبدار، آب سبزیجات و مایعات ایزوتونیک است. هیچ شواهدی دال بر لازم بودن رژیم های محدود کننده همچون BRAT که مبنای آن موز، برنج، سس سیب و نان تست است که از نظر مواد مغذی فقیر می باشد، وجود ندارد.
اسهال حاد در نوزادان و کودکان، که باعث می شود به راحتی آب بدن خود را از دست داده و دچار از دست دادن حجم ناگهانی آب بالا می شوند بسیار خطرناک است. در این موارد جایگزینی آب و الکترولیت ها باید شدید و فوری باشد. مقدار محلول خوراکی رهیدراسیون توصیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی باید حاوی غلظت 2 درصد گلوکز (20 گرم در لیتر)، 45 تا 90 میلی اکی والان در لیتر سدیم ،20 میلی اکی والان در لیتر پتاسیم و پایه سیترات باشد.
در درمان اسهال حاد کودکان، محلول های جدیدتر با اسمولایته کاهش یافته دارای مزایای بیشتری از ORS های توصیه شده سنتی توسط سازمان بهداشت جهانی می باشد. استفاده از ORS هایی با اسمولالیته کاهش یافته در کودکان مبتلا به اسهال حاد در مقایسه با ORS  توصیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی به کاهش نیاز به درمان وریدی، کاهش قابل توجه تولید مدفوع و استفراغ منجر می شود.
محلول های تجاری مانند pedialyte و rehydralyte و... معمولا حاوی قند کمتر و نمک کمتری هستند و اغلب بدون نسخه در داروخانه ها در دسترس می باشند. در طول حملات اسهال حاد بخش قابل توجهی از کودکان 9 تا 20 ماهه که به طور مداوم به آن ها یک رژیم غذایی مایع یا نیمه جامد داده می شود می توانند مواد غذایی را از طریق دهان دریافت کنند. حتی در هنگام اسهال حاد، روده می تواند تا 60 % از مواد غذایی خورده را جذب کند. برخی از پزشکان برای شروع مجدد تغذیه پس از اسهال شدید محتاط هستند در حالی که شواهد حاکی از آن است که «استراحت روده» آسیب های بیشتری به همراه دارد.
پس از سه تا چهار ساعت از هیدراتاسیون، چه به صورت خوراکی و چه داخل وریدی، به بیمار غذا داده می شود. در اشکال خفیف تر اسهال، یعنی بدون کم آبی بدن و با مصرف مناسب ORS، رژیم غذایی قطع نمی شود. این همچنین به شیرخواره هایی اشاره دارد که رژیم غذایی آنها به هیچ وجه قطع نمی شود.
کم آبی خفیف و متوسط ناشی از اختلال اسهال حاد در حدود 95٪ موارد با موفقیت به صورت خوراکی اصلاح شده است.
رژیم غذایی کم FODMAPs، به عنوان یک رژیم غذایی ایمن و مؤثر در درمان اسهال کودکان است.
رژیم غذایی کم FODMAPs، شامل محدودیت مصرف غذاهای حاوی لاکتوز، فروکتوز، فروکتو الیگوساکاریدها یا قند های الکلی می شود.
این کربوهیدرات های کوتاه زنجیر در روده کوچک به مقدار کم جذب می شوند، بسیار اسموتیک (فشاری که مانع حرکت مایعات در غشا می شود) هستند و به سرعت توسط باکتری های موجود در روده بزرگ تخمیر می شوند و در نتیجه موجب تولید گاز، درد و اسهال در افراد حساس می شوند.
به لیستی از تمام غذاهای با میزان FODMAPs زیاد، نگاه کنید. اگر هر کدام از این غذاها بیش از حد مصرف می شد، سعی کنید اول آن غذا را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
اگر علائم بهبود نیافت، از مصرف همه غذاهای با میزان FODMAPs زیاد، به مدت 6 تا 8 هفته اجتناب کنید.
مواد غذایی حاوی فروکتوز با نسبت فروکتوز به گلوکز 1:1 در مقایسه با غذاهای حاوی فروکتوز بالاتر از گلوکز، معمولا به خوبی تحمل می شوند.
از مصرف غذاهایی که فروکتوز آزاد قابل توجهی علاوه بر گلوکز بالا دارند، پرهیز کنید.

مواد غذایی در رژیم غذایی کم FODMAPs :

•    سبزیجات و حبوبات
•    میوه
•    گوشت قرمز، مرغ 
•    ماهی و غذای دریایی
•    غلات، حبوبات، نان، ماکارونی، آجیل
•    شیر و لبنیات

اسهال کودکان نو پا

اسهال یک نشانه شایع است که در کودکان نوپا رخ می دهد و بیماری نیست و تهدیدی برای سلامتی آن ها ندارد.
این سندرم عموماً بین سنین 6-24 ماه شروع شده است و معمولا بین سن 2 تا 4 سال خود به خود متوقف می شود. البته ممکن که اسهال تا پس از 4 سالگی ادامه یابد که باید حتما پیگیری شود.
اغلب کودکان مبتلا به اسهال قبلا یبوست داشته اند.
این اسهال معمولا در ساعات ابتدایی روز اتفاق می افتد و دارای مواد غذایی و مخاط غیر قابل هضم است. همچنین این نوع اسهال دردناک نیست.

توصیه های غذایی در اسهال کودکان

•    از آنجایی که آبمیوه ها دارای قند هستند و بدن کودکان نمی تواند قند را هضم و جذب کند بنابراین این قند ها در کولون تجمع می یابد و باعث اسهال آبکی می شود؛ به خصوص آب سیب به دلیل فرآیند تخمیری که در آن صورت گرفته است.

•    سعی کنید به کودک خود مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مثل ماست بدهید.
•    چربی موجود در رژیم غذایی باعث می شود که سرعت عبور مواد غذایی در دستگاه گوارش کاهش یابد و بنابراین عارضه اسهال بر طرف می شود. پس رژیم غذایی همراه با چربی مناسب می تواند برای درمان اسهال مؤثر باشد.
•    توجه داشته باشید که در برخی کودکان که عدم تحمل لاکتوز دارند ممکن است مصرف ماست و پنیر شرایط اسهال را بدتر کند؛ بنابراین در صورت مشاهده وضعیت بدتر اسهال می توانید این مواد را از رژیم غذایی کودک خود حذف کنید.
•    کودکان مبتلا به اسهال باید از مصرف مواد زیر جلوگیری کنند:
غذاهای سرخ شده، غذاهای چرب، غذاهای فرآوری شده، شیرینی ها، سوسیس و کالباس
•    از دادن آب سیب و آبمیوه ها به کودکان خودداری کنید؛ زیرا می توانند مدفوع را شل کنند.
•    کودک شما باید از میوه و سبزیجاتی که می تواند باعث ایجاد گاز شود، مانند کلم بروکلی، فلفل، لوبیا، نخود فرنگی، انواع توت ها، آلو، نخود، سبزیجات با برگ سبز و ذرت پرهیز کند.
•    کودک شما نیز باید در زمان اسهال از مصرف کافئین و نوشیدنی های گازدار پرهیز کند.