اسهال

اسهال عارضه ای بسیار شایع است که در بیشتر افراد هر ساله چندین بار اتفاق می افتد. وقتی اسهال دارید مدفوع شما شل و آبکی خواهد شد. در بیشتر موارد، علت اسهال ناشناخته است و پس از چند روز به خودی خود از بین می رود.

اسهال یک بیماری بسیار شایع است ولی معمولاً بدون مداخله برطرف می شود. اسهال به دلایل مختلفی اتفاق می افتد و معمولاً طی یک یا سه روز به خودی خود از بین می رود. هنگامی که اسهال دارید، ممکن است احساس نفخ، گرفتگی شکم و گاهی اوقات حالت تهوع را تجربه کنید.

با این وجود اما گاهی اوقات اسهال می تواند منجر به عوارض جدی شود. اسهال می تواند باعث کمبود آب بدن (وقتی بدن شما مقادیر زیادی آب از دست می دهد)، عدم تعادل الکترولیت (دفع بیش از حد سدیم، پتاسیم و منیزیم که در عملکردهای حیاتی بدن نقش اساسی دارند) و نارسایی کلیه ها (عدم ورود خون یا مایعات کافی به کلیه ها) گردد. 
با این حال، اسهال در گروه های خاصی از افراد می تواند جدی و پرخطرتر باشد، از جمله:
•    کودکان
•    بزرگترها (افراد مسن)
•    کسانی که شرایط بالینی ویژه‌ای دارند.

عوامل بروز اسهال
•    عفونت توسط باکتری ها
•    عفونت های ویروسی
•    آلرژی و عدم تحمل غذاهای خاص (بیماری سلیاک یا عدم تحمل لاکتوز)
•    داروها
•    پرتو درمانی
•    سوء جذب مواد غذایی (جذب ضعیف)

 

علائم اسهال 
علائمی که ممکن است هنگام اسهال تجربه کنید می تواند بسته به اینکه خفیف یا شدید باشد و علت بروز اسهال اینکه چه عاملی باشد، متفاوت باشد. 
علامت اصلی اسهال، مدفوع شل یا آبکی است، اما سایر علائم اسهال خفیف می تواند شامل موارد زیر باشد:
•    نفخ یا گرفتگی شکم
•    احساس نیاز به فشار شدید و فوری برای داشتن حرکت روده و اجابت مزاج
•    حالت تهوع 
علائم اسهال شدید:
•    تب
•    کاهش وزن
•    درد شدید
•    استفراغ
•    وجود خون در مدفوع
اگر این علائم را دارید، با پزشک خود تماس گرفته و به دنبال مراقبت های درمانی فوری باشید.

مواد غذایی برای رفع اسهال

به منظور بهبودی اسهال، فرد باید غذاهای ساده که به آسانی قابل هضم باشند مصرف کند تا به جذب مقداری آب از مدفوع کمک کند.
غذاهای ملایم
افراد مبتلا به اسهال باید غذاهای ملایم بخورند، زیرا غذاهای تند یا پیچیده می توانند روده را تحریک کنند. غذاهای ملایم که ممکن است به اسهال کمک کنند عبارتند از:
•    غلات گرم مانند فرنی و شیربرنج
•    موز
•    سیب
•    برنج سفید ساده
•    نان تست
•    سیب زمینی آب پز
•    کلوچه و بیسکویت فاقد ادویه
این غذاها می توانند به ویژه در روز اول مقابله با اسهال مفید باشند. خوردن بسیاری از وعده های غذایی کوچک در طول روز می تواند به کار کردن منظم و بهتر دستگاه گوارش کمک کند.

نوشیدنی های بهبود دهنده اسهال

مایعات نیز برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش حیاتی هستند. مبتلایان به اسهال باید در طول روز مقدار زیادی آب بنوشند و بعد از هر بار اجابت مزاج آبکی یک لیوان آب اضافی بنوشند.
نوشیدن آب بیشتر به جلوگیری از کمبود آب بدن کمک کرده و هرگونه سموم بدن را بیرون می راند.
با این حال علاوه بر آب، بدن همچنین مواد معدنی و الکترولیت ها را نیز از طریق اسهال از دست می دهد. افراد باید سعی کنند مایعات حاوی مواد معدنی و الکترولیت ها را بنوشند تا مواد از دست رفته را دوباره بازیابی کنند. منابع الکترولیت و مواد معدنی عبارتند از:
•    آبگوشت 
•    سوپ
•    آب نارگیل
•    نوشیدنی های ورزشی

بسیاری از غذاها می توانند دستگاه گوارش را تحریک کرده و اسهال را بدتر کنند. شامل:

•    غذاهای ادویه دار

مواد ادویه‌دار می توانند به عنوان محرک در دستگاه گوارش عمل کنند. به همین دلیل است که افرادی که اسهال دارند باید به مصرف غذاهای ملایم روی بیاورند زیرا کمترین خطر تحریک دستگاه گوارش را دارند.

•    غذاهای سرخ شده

توصیه می شود هنگام بهبودی اسهال، غذاهای پرچرب یا حاوی مقدار زیادی روغن مصرف نکنید. هضم چربی ها و روغن های اضافه شده هنگام سرخ کردن، برای دستگاه گوارش حساس دشوار است و احتمالاً علائم را بدتر می کند.
به جای آن، فرد می تواند سبزیجات آب پز یا بخارپز شده و پروتئین های بدون چربی را امتحان کند.

•    غذاهای قندی و شیرین کننده های مصنوعی

قندهایی که به روده بزرگ منتقل می شوند ممکن است عملکرد صحیح باکتری های حساس موجود در آنجا را مختل کرده و اسهال را بدتر کنند که این مواد غذایی شامل آب میوه ها و میوه های پر قند می باشد.
افراد مبتلا به اسهال همچنین باید از مصرف شیرین کننده های مصنوعی پرهیز کنند، زیرا برخی از آن ها می توانند اثر ملین داشته باشند.

 

•    غذاهای پر فیبر

فیبر به فعال نگه داشتن دستگاه گوارش کمک می کند. معمولاً مصرف غذاهای پر فیبر، یک امر مفید برای سیستم گوارش محسوب می شود؛ اما وقتی بدن در تلاش است تا از اسهال بهبود یابد، فیبر ممکن است علائم را بدتر کند.
فیبر های نامحلول در هنگام اسهال مشکل ساز بوده و علائم را تشدید می کنند و در غذاهایی مانند غلات کامل (مثل: گندم، برنج و جو)، آجیل و دانه ها وجود دارد.
فیبر محلول، مانند پکتین موجود در سیب و موز، در واقع می توانند به بهبودی از اسهال کمک کنند؛ اما فرد باید حداقل در اولین روز بروز علائم، سعی کند میزان مصرف فیبر های محلول را محدود کند.

•    سایر غذاهایی که باید از مصرف آن ها پرهیز شود

غذاهای دیگری که می توانند روده را در هنگام اسهال تحریک کنند عبارتند از:
o    پیاز و سیر
o    مواد غذایی بسته بندی شده
o    سبزیجات خام
o    غذاهایی که در روده گاز تولید می کنند، مانند: کلم، کلم بروکلی و گل کلم
o    میوه های خانواده مرکبات
o    گوشت های پرچرب از جمله ساردین، گوشت خوک و گوشت گوساله
o    محصولات لبنی
•    نوشیدنی های تشدید کننده اسهال
نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه، چای و نوشابه ممکن است دستگاه گوارش را بیش از حد تحریک کرده و علائم را بدتر کند.
نوشیدنی های گازدار نیز ممکن است باعث تحریک و یا علائم دیگری مانند نفخ و گرفتگی شود. افراد همچنین در هنگام اسهال باید از مصرف الکل خودداری کنند.
در حالی که بسیاری از نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت ها هستند و می توانند به کمبود آب بدن کمک کنند؛ اغلب حاوی قند یا شیرین کننده های مصنوعی هستند. آب نارگیل یا آب غنی شده با الکترولیت ها می تواند گزینه‌ی خوبی برای مصرف در زمان اسهال باشد.

 

رژیم BRAT 

BRAT  مخفف موز، برنج، سیب و نان تست است. این غذاها چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ همه آن ها، مواد غذایی ملایمی هستند که هضم آن ها برای دستگاه گوارش راحت و آسان است. استفاده از آن ها بعد از مقابله با حالت تهوع، استفراغ و اسهال می تواند به شما کمک کند احساس بهبودی سریع تری داشته باشید.
به عنوان مثال موز دارای نشاسته خاصی به نام پکتین است که برای دستگاه گوارش مفید است. رژیم BRAT همچنین در جذب آب و الکترولیت ها کمک می کند.
در رژیم BRAT چه مواد غذایی می توان مصرف کرد؟
 می توانید بیشتر موز، سیب، برنج و نان تست را در رژیم غذایی BRAT میل کنید. نکته اصلی این است که از مصرف غذاهای نرم و ملایم برای سیستم گوارش بدن استفاده کنید. این غذاها به دلیل داشتن فیبر کم همچنین به عنوان غذاهای التیام آور در نظر گرفته می شوند و ممکن است با قوام دادن به مدفوع، اسهال را متوقف کنند.
سایر غذاهای ملایم عبارتند از:
•    کراکر
•    غلات پخته شده، مانند جو دوسر 
•    چای کم رنگ
•    آب سیب 
•    آبگوشت
•    سیب زمینی آب‌پز
غذاهایی نیز وجود دارد که ممکن است نیاز باشد بخاطر پیروی از رژیم BRAT از مصرف آنها خودداری شود که شامل موارد زیر هستند:
•    شیر و لبنیات
•    هر نوع ماده غذایی سرخ شده، چرب یا تند
•    پروتئین های پرچرب مانند استیک، گوشت خوک، ماهی قزل آلا و ساردین
•    سبزیجات خام، از جمله سبزیجات سالاد، هویج، کلم بروکلی و گل کلم
•    میوه هایی مانند آناناس، پرتقال، گریپ فروت، سیب و گوجه فرنگی
•    نوشیدنی های بسیار گرم یا سرد
•    الکل، قهوه یا نوشیدنی های دیگری که حاوی کافئین هستند.
پیروی از رژیم BRAT می تواند برای افرادی که اسهال و ناراحتی معده دارند، مزایای بسیاری را به همراه آورد که شامل موارد زیر است:
•    مدفوع سفت‌تر: غذاهای موجود در رژیم BRAT دارای نشاسته و فیبر کم هستند، که ممکن است باعث شوند راحت تر به مدفوع سست و آبکی متصل شوند.
•    آرام کننده معده: غذاهای رژیم BRAT از چربی و پروتئین کمی برخوردار هستند، بنابراین معده را کمتر تحریک کرده و استرس کمتری را بر دستگاه گوارش وارد می کنند.
•    کاهش حالت تهوع: به دلیل عطر و طعم شیرین و عدم داشتن بوی زیاد، غذاهای BRAT تمایل به حالت تهوع یا استفراغ را ایجاد نمی کنند.
با این حال، استفاده طولانی مدت از رژیم BRAT ممکن است منجر به سوء تغذیه و کمبود انرژی شود؛ زیرا حاوی کالری بسیار کمی است و به اندازه کافی حاوی مواد مغذی حیاتی، از جمله پروتئین، چربی، فیبر، ویتامین A، ویتامین B12 و کلسیم نیست.

نحوه پیروی از رژیم BRAT

در شش ساعت اول بیماری بهتر است از مصرف مواد غذایی خودداری کرده و صبر کنید تا استفراغ و اسهال متوقف شود تا با استراحت دادن معده، به رفع اسهال کمک شود. 
افراد مبتلا به اسهال باید سعی کنند در ۲۴ ساعت اول بعد از بیماری، مایعات شفاف را به رژیم غذایی خود اضافه کنند. سعی کنید هر ۱۰ دقیقه یکبار مقدار بسیار کمی مایعات بنوشید. مایعاتی مانند آب، آب سیب و آب سبزیجات یا آب مرغ را امتحان کنید. اگر علائم شما بازگشت، نوشیدن مایعات شفاف را متوقف کرده و قبل از امتحان دوباره چند ساعت صبر کنید.
بعد از اولین روز بروز اسهال، رژیم غذایی BRAT را شروع کنید. 
تا روز سوم بعد از بروز اسهال، باید کم کم غذاهای طبیعی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. با مواردی مانند تخم مرغ پخته شده، میوه و سبزیجات پخته شده و گوشت سفید مانند مرغ یا بوقلمون شروع کنید.
نکته مهم این است که علائم بدنی خود را زیر نظر داشته باشید. اگر خیلی زود بدون رعایت نکات ذکر شده انواع متنوع غذاها را مصرف کنید، ممکن است علائم شما برگردد. از طرف دیگر، پس از پایان اسهال می توانید خیلی زود مجددا به رژیم سابق و معمول خود بازگردید.
پزشکان سالهاست که رژیم BRAT را توصیه می کنند، اما همیشه ممکن است بهترین گزینه نباشد. در حقیقت  این رژیم برای کودکان و نوزادان توصیه نمی شود.
این امر بدان دلیل است که این غذاها محدود کننده هستند و به مقدار کافی پروتئین و مواد مغذی برای نیاز بدن فراهم نمی کنند. هدف این است که فرد مبتلا به اسهال در اسرع وقت به یک رژیم غذایی عادی بازگردد، حتی اگر اسهال فرد همچنان ادامه داشته باشد؛ تا بتوان از بروز سوء تغذیه در فرد جلوگیری کرد.

برای مقابله با اسهال از پروبیوتیک ها استفاده کنید

مصرف پروبیوتیک در مواد غذایی یا شکل مکمل پروبیوتیک ممکن است به کوتاه شدن دوره خفیف اسهال کمک کند.
پروبیوتیک ها باکتری های زنده و مخمرهایی هستند که برای دستگاه گوارش مفید هستند. اسهال می تواند باعث شود بسیاری از باکتری های مفید در معده و روده از بین بروند. پروبیوتیک ها (که شامل باکتری های لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم و مخمر Saccharomyces boulardii است) می توانند به سرعت جایگزین این میکروارگانیسم های محافظ، شده و به ترمیم عملکرد طبیعی روده کمک کنند. این امر به ویژه در مورد S. boulardii که اثرات ضد درد قدرتمندی دارد صادق است.
در حالی که باید از مصرف لبنیات در هنگام اسهال اجتناب شود، ماست یا کفیر با باکتری های پروبیوتیک زنده بسیار مفید هستند. منابع طبیعی دیگر پروبیوتیک شامل مواد غذایی تخمیر شده مانند پنیرهای نرم، شیر و ماست های حاوی پروبیوتیک، کفیر، غذاهای تخمیری سویا (مانند میسو و کیمچی)، خیار شور و سوسیس (از نوع تخمیری)، زیتون های سبز و کلم ترش است.
عوارض جانبی پروبیوتیک ها، چه از نظر مواد غذایی و چه از نظر مکمل، خفیف بوده و ممکن است ناراحتی معده، نفخ و گاز باشد.

درمان اسهال

علاوه بر پیروی از رژیم غذایی که به رفع اسهال کمک خواهد کرد، چندین دارو نیز وجود دارد که فرد می تواند برای بهبودی سریع استفاده کند. شامل دیفنوکسیلات، دی سیکلومین، بیسموت ساب سیترات، بلادونا پی بی، لوپرامید و هیوسین که این داروها می توانند به از بین بردن موارد اسهال کمک کنند.

مراقبت در منزل
افراد مبتلا به اسهال همچنین باید از استراحت کافی اطمینان حاصل کنند، زیرا در هنگام اسهال، قرار دادن بدن در شرایط استرس زا ممکن است اوضاع را بدتر کند.
فعالیت بدنی را در حین بروز علائم اسهال محدود کنید، زیرا فعالیت شدید ممکن است بدن را در معرض خطر کمبود آب قرار دهد.
هیدراتاسیون همچنین در هنگام مدیریت اسهال بسیار حیاتی است. در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید.

افراد مبتلا به اسهال چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند؟

در موارد جدی تر اسهال، خون یا مخاط ممکن است در مدفوع ظاهر شود. این موارد اغلب با تب همراه است و نیاز به مراجعه به پزشک در اسرع وقت دارد.
اسهال درمان نشده می تواند منجر به عوارضی جدی از جمله کم آبی بدن شود و حتی فرد مبتلا به اسهال شدید ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و تزریق الکترولیت داخل وریدی داشته باشد.
اگر فرد تب بالاتر از ۳۹ درجه سانتی گراد یا دردهای شدید شکمی احساس کند، باید به پزشک مراجعه نماید.
والدین یا سرپرستان باید فرزندان مبتلا به اسهال را به دقت کنترل کنند. اگر علائم اسهال پس از گذشت ۲۴ ساعت بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کنند.
اگر در زمان اسهال، کودکی علائم کمبود آب بدن را نشان داد، باید فوریت های درمانی انجام شود. علائم کم آبی بدن شامل موارد زیر می باشد:
•    دهان خشک
•    خشک ماندن پوشک بیش از ۳ ساعت 
•    کاهش وزن
•    گریه بدون اشک
چگونگی درمان اسهال مداوم و مزمن به علت آن بستگی دارد. پزشکان ممکن است آنتی بیوتیک ها و داروهایی را تجویز کنند که میکروارگانیسم هایی را برای درمان عفونت های باکتریایی یا انگلی مورد هدف قرار دهد. پزشکان ممکن است برای درمان برخی از شرایط ایجاد اسهال مزمن، مانند بیماری کرون، سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت اولسراتیو، داروهایی تجویز کنند. چگونگی درمان اسهال مزمن در کودکان نیز به علت آن بستگی دارد.