دوست داری رژیم بگیری ؟
آترواسکلروز
عروق خونی از سه لایه تشکیل شده اند. لایه بیرونی که عمدتا از بافت همبند تشکیل شده است به عروق خونی ساختار و شکل می دهد. لایه میانی عضله ی نرم است که با انقباض و اتساع خود جریان خون و فشارخون را کنترل می نماید. لایه داخلی لایه ی نازکی از سلول های اندوتلیال است که در شرایط سلامت، انعطاف پذیر و واکنش دهنده می باشد.
اندوتلیوم همانند یک سد محافظتی ما بین بافت و خون عمل می کند. اندوتلیوم عبور دوطرفه ماکرومولکول ها و گازهای خونی بین بافت ها و خون (به داخل بافت ها و خون یا به خارج از آنها) را تسهیل می نماید.
سلول های اندوتلیال تغییراتی که در جریان خون بوجود می آیند را حس می کنند و با آزادسازی مواد بیواکتیوی که هومئوستار عروقی را حفظ می کنند به آنها پاسخ می دهد. یکی از این مواد نیتریک اسید است.
نیتریک اسید، گازی قابل حل می باشد که به طور پیوسته و مستمر در سلول های اندوتلیال و از اسید آمینه ال آرژنین مشتق می گردد. نیتریک اسید دارای دامنه وسیعی از خصوصیات بیولوژیکی می باشد که هومئوستاز عروقی را حفظ می کنند.
به نظر میرسد که نیتریک اسید در محافظت در برابر مواد آسیب زا مشارکت دارد و نقش آن در اتساع عروقی نیز کلیدی است.
کاهش نیتریک اسید فاکتوری دخیل در اختلال عملکرد اندوتلیال می باشد که توازن عروقی را مختل ساخته و می تواند منجر به انقباض عروقی، فعال شدن پلاکت ها و التهاب عروقی گردد.
درصد قابل توجهی از قربانیان حوادث قلبی- عروقی اعم از حوادث سکته قلبی و سکته مغزی دارای عوامل خطرناک کلاسیک نیستند. در پاره ای از منابع تا 50% بیماران کرونری قلب فاقد عوامل خطرزای کلاسیک ذکر شده اند. شواهد بدست آمده در طول دهه اخیر آنقدر قوی بوده است که پژوهشگران را برآن داشته تا به تلاش برای یافتن روش های نوینی جهت تشخیص سریع تر آترواسکلروز ( آترواسکلروز یک بیماری مزمن التهابی پیشرونده است که از کودکی شروع می شود) و پیشگیری از عواقب ناگوار آن بپردازند.
آترواسکلروزیس (atherosclerosis) یا تصلب شرایین (تنگی شریان) یا سختی سرخرگ‌ها عارضه‌ای است که باعث تجمع پلاک در دیواره سرخرگ‌ها میشود. به این صورت که شریان ها خون را از قلب به کل بدن هدایت می کنند و از آنجا که شریان ها از یک لایه سلول (که به آن اندوتلیوم نیز گفته می شود) تشکیل شده اند، باعث می شوند که خون براحتی حرکت کند. زمانی که این لایه اندوتلیوم آسیب ببیند باعث ایجاد آترواسکلروز می شود. همچنین این آسیب باعث میشود که کلسترول بد (LDL) اجازه تشکیل پلاک های چربی را بدهد.
ابتدا در بافت، مونوسیت ها به شکل ماکروفاژهایی در می آیند که کلسترول اکسید شده را می بلعند و در همین عروق آن را به سلول های کف آلود و سپس به رگه های چربی تبدیل می کنند. با بروز میکروکلسیفیکاسیون داخل سلولی، رسوباتی در سلول های عضله صاف عروقی یا سلول های عضلانی احاطه کننده عروق تشکیل می شود. یک لایه فیبرین محافظ (آتروما) نیز بین رسوبات چربی و آستر شریان تشکیل می شود. آتروماها آنزیم هایی تولید می کنند که در طول زمان شریان را بزرگتر کرده و به این ترتیب تنگی ایجاد شده به واسطه پلاک را جبران می کنند. این بازآرایی در شکل و اندازه عروق خونی ممکن است که منجر به یک آنوریسم گردد. آتروماها نیز می توانند پاره یا کنده شده و ترومبوز یا لخته خون را بوجود آورند و در آنجا پلاکت های خون را جذب کرده و سیستم انعقادی بدن را فعال کنند. این پاسخ می تواند منجر به انسداد یا محدودیت جریان خون شود.
تذکر:تنها پلاک های دارای ریسک بالا یا آسیب پذیر لخته را تشکیل می دهند.
پلاک‌ها از جنس کلسترول، مواد چرب، محصولات زائد سلول‌ها، کلسیم و فیبرین (ماده لخته کننده خون) هستند. آترواسکلروز نامی عمومی برای عارضه‌ای است که باعث ضخیم و سخت شدن سرخرگ‌ها میشود. سخت و باریک شدن رگ‌های خونی بسیار آرام و خاموش پیشرفت کرده و آرام آرام موجب مسدود شدن رگ‌های خونی شده و جریان خون را به خطر می‌اندازد. مهم ترین خطر این رسوبات، تنگ شدن مجرای سرخرگی است که خون در آن جریان می‌یابد.
علل آترواسکلروز
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- التهاب
- چاقی یا دیابت
- سیگار کشیدن
علائم و نشانه های آترواسکلروز
ممکن است تا زمانی که شریان تقریباً بسته نشده یا تا زمان حمله قلبی یا سکته مغزی، علائمی نداشته باشید. همچنین تغییرات شریانی از زمان نوزادی شروع شده و بدون علامت در سرتاسر دوره بزرگسالی ادامه می یابد.
پیامد بالینی اختلال عملکرد شریانی ناشی از آترواسکلروز به موقعیت مکانی اختلال بستگی دارد.
اگر 40 ساله هستید و به طور کلی در وضعیت سالمی قرار دارید، در حدود 50٪ احتمال ابتلا به آترواسکلروز جدی در طول زندگی شما وجود دارد. با افزایش سن خطر آترواسکلروز افزایش می یابد. بیشتر بزرگسالان بالای 60 سال مبتلا به آترواسکلروز هستند، اما بیشتر آنها علائم قابل توجهی ندارند.
انواع شریان ها
- شریان کاروتید
شریان های کاروتید خون را به سمت مغز هدایت می کنند که در نتیجه یک انسداد خونی می تواند باعث سکته مغزی و یا حمله ایسکمیک گذرا شود. آترواسکلروز در این منطقه باعث علائم زیر نیز می شود:
- تنگی نفس
- سردرد
- بی حسی صورت
- فلج کامل
- شریان کرونر
شریان های کرونر، خون را به قلب هدایت می کنند که در نتیجه‌ی یک انسداد خونی، می تواند باعث حمله قلبی و آنژین در آن ناحیه شود.
آترواسکلروز در این ناحیه باعث علائم زیر می شود:
- آریتمی (ضربان قلب غیرمعمول)
- درد یا فشار در قسمت بالای بدن از جمله قفسه سینه، بازوها و... که به آن آنژین نیز گفته می شود.
- تنگی نفس
- آنفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) و مرگ ناگهانی
- شریان کلیوی
شریان های کلیوی (شریان های رنال) خون را به سمت کلیه هدایت می کنند. اگر جریان خون در این ناحیه دچار اختلال شود یک اختلال مزمن بوجود می آید که علائم زیر را دارد:
- کاهش اشتها
- ورم دست و پاها
- از دست دادن و یا کاهش تمرکز
بنابراین آترواسکلروز عامل زمینه ای بسیاری از اشکال بیماری های قلبی-عروقی به شمار می رود.
تشخیص آترواسکلروز
برای تشخیص آترواسکلروز ابتدا پزشک معاینات بدنی انجام می دهد؛ مثلا: گوش دادن به شریان ها و بررسی نبض بیمار. همچنین برای تشخیص بهتر آترواسکلروز آزمایشاتی باید انجام گیرد؛ مانند:
- آزمایش خون (سنجش مقادیر لیپوپروتئین ها، کلسترول توتال، تری گلیسریدها)
- تصویر برداری رزونانس مغناطیسی
- سی تی اسکن
- تست ورزش
- آنژیوگرافی
عوامل خطر آترواسکلروز
شناسایی ریسک فاکتور های آترواسکلروز و سکته مغزی موفقیتی برجسته و چشمگیر به شمار می رود. پیشگیری اولیه از این اختلالات شامل بررسی و کنترل ریسک فاکتورها در افراد بدون علامت است. کاهش ریسک فاکتورها نشان دهنده‌ی کاهش میزان آترواسکلروز در تمام رده های سنی است.
بسیاری از حوادث کرونری را می توان به واسطه‌ی اتخاذ سبک زندگی سالم و بهداشتی (داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش یا فعالیت بدنی منظم، کنترل وزن و پرهیز از تنباکو) و ادامه درمان با داروهای ضد فشارخون و کاهنده چربی مورد پیشگیری قرار داد.
بعضی از ریسک فاکتورهایی که به ایجاد آترواسکلروز کمک می کنند:
- رژیم غذایی ناسالم
- استرس
- خواب ناکافی
- افزایش تری گلیسرید
- چاقی
- سندرم متابولیک (شامل: کاهش HDL، افزایش تری گلیسرید، چاقی شکمی)
- دیابت
- مصرف زیاد الکل (روزانه بیش از یک نوشیدنی برای زنان و بیش از یک یا دو نوشیدنی برای مردان)
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیس لیپیدمی (پروفایل چربی خون)
- ورزش نکردن یا ورزش نامنظم
- استعمال تنباکو بویژه سیگار
ریسک فاکتورهای غیرقابل تعدیل
- سن و جنسیت
- تاریخچه‌ی خانوادگی و ژنتیک
- وضعیت یائسگی در زنان
استروژن آندوژن احتمالا به واسطه‌ی جلوگیری از آسیب عروقی قبل از یائسگی، زنان را در برابر آترواسکلروز مورد حفاظت قرار می دهد. فقدان استروژن متعاقب یائسگی طبیعی یا به واسطه‌ی جراحی، با افزایش خطر آترواسکلروز ارتباط دارد. به استثنای زنانی که ریسک فاکتورهای متعددی دارند میزان آترواسکلروز در زنان قبل از یائسگی پایین می باشد.
تغذیه و رژیم درمانی در آترواسکلروز
اصلاح سبک زندگی اساس پیشگیری و درمان بیماری های قلبی عروقی به شمار می رود. پیروی از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کنترل وزن سالم فاکتورهای شناخته شده ای برای سبک زندگی هستند که به همراه ژنتیک میزان خطر بیماری های قلبی عروقی را تعیین می کنند.
مدت زمانی از شناخت اهمیت رژیم غذایی و تغذیه در تعدیل بیماری های قلبی عروقی مانند آترواسکلروز می گذرد. با اینحال غالبا بر اجزای رژیم غذایی فرد تمرکز صورت گرفته است. از آنجا که مواد غذایی به جای فردی مصرف شدن به صورت ترکیبی مصرف می شوند و همچنین به خاطر احتمال ارتباطات هم افزایی بین مواد غذایی، توجه به الگوهای تغذیه ای (رژیمی) و ارتباط آن ها با پیامدهای مرتبط با سلامت از قبیل بیماری های قلبی-عروقی به صورت فزاینده ای افزایش یافته است.
ویژگی های معمول این رژیم غذایی شامل مصرف مقادیر بیشتری از سروینگ های میوه و سبزیجات با تأکید بر مصرف سبزیجات ریشه ای و برگ سبز، غلات کامل، ماهی و مصرف مقادیر کمتری از گوشت قرمز با تأکید بر مصرف گوشت های بدون چربی و همچنین مصرف کمتر محصولات لبنی پرچرب، مصرف فراوان میوه های مغزدار، استفاد از روغن زیتون، روغن کانولا، روغن گردو یا روغن مارگارین آمیخته با روغن تخم کلم یا روغن تخم کتان می باشد.
این رژیم غذایی مبتنی بر رویکردهای تغذیه ای برای توقف فشارخون بالا است.
الگوی تغذیه ای این رژیم غذایی حاوی مقادیر بالایی از میوه ها و سبزیجات، محصولات لبنی کم چرب، غلات کامل، ماهی و میوه های مغزدار و مقادیر پایین پروتئین حیوانی و قند می باشد.
رژیم غذایی گیاهخواری یک رژیم شدیدا گیاهی و فاقد منابع تغذیه ای ناشی از خاستگاه های حیوانی است.
تحقیق در زمینه اینکه تنها این نوع از رژیم غذایی بسیار محدودیت یافته، می تواند روند آترواسکلروز را بطور حقیقی معکوس سازد استمرار یافته است.
ACC،AHD توصیه میکند که تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی میزان خطر آترواسکلروز را در تمام افراد بالاتر از 2سال کاهش میدهد.
خلاصه ای از توصیه های ACC،AHD برای مدیریت سبک زندگی
رژیم غذایی
- کاهش کلسترول LDL
- توصیه به مصرف یک الگوی تغذیه ای با تأکید بر مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، محصولات لبنی کم چرب، ماکیان، ماهی ها، دانه ها، روغن های گیاهی و میوه های مغزدار و محدود ساختن شیرینی ها و نوشیدنی های شیرین شده با شکر و گوشت قرمز
- دستیابی به یک الگوی غذایی که در آن 5 تا 6% کالری از چربی غیر اشباع بدست آید.
- کاهش درصد کالری دریافتی از چربی اشباع و چربی ترانس
- دستیابی به الگوی تغذیه ای DASH
فشارخون
- کاهش فشارخون
- کاهش کلسترول LDL
- توصیه به مصرف یک الگوی تغذیه ای با تأکید بر مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، محصولات لبنی کم چرب، ماکیان، ماهی ها دانه ها، روغن های گیاهی و میوه های مغزدار و محدود ساختن شیرینی ها و نوشیدنی های شیرین شده با شکر و گوشت قرمز
- کاهش سدیم دریافتی (مقدار سدیم دریافتی بیشتر از 2400 میلی گرم در روز نباشد). کاهش بیشتر سدیم دریافتی تا 1500 میلی گرم در روز مطلوب است؛ زیرا که با کاهش بیشتر فشار خون ارتباط دارد.
- ترکیب الگوی غذایی DASH با مصرف کمتر سدیم
فعالیت فیزیکی
به طور کلی به بالغین توصیه می شود که برای کاهش HDL-C،LDL-C در فعالیت های فیزیکی هوازی مشارکت نمایند. فعالیت فیزیکی 3 تا 4 جلسه در هفته و میانگین زمانی 40 دقیقه در هر با شدت متوسط تا شدید توصیه می شود.
درمان دارویی آترواسکلروز
داروی‌های ضد انعقاد خون در عدم تشکیل پلاک در شریان‌ها ممکن است مؤثر باشند.
جراحی : موارد زیادی از آترواسکلروز برای درمان به جراحی نیاز دارند. مانند آنژیوپلاستی و پیوند شریان کرونر (CABG)
آنژیوپلاستی شامل بازکردن انسداد شریان میشود که باعث میشود خون مجدد به طور مناسب جریان پیدا کند. پیوند شریان کرونر نوع دیگری از جراحی است که به وسیله استفاده از شریان‌های دیگر در بدن، برای ایجاد مسیر جایگزین عروق تنگ شده، جریان خون به سمت قلب را میسر میکند.
عوارض جانبی آترواسکلروز
آترواسکلروز ممکن است باعث عوارض جانبی جدی و بلند مدت شود.
ممکن است قلب نتواند به درستی پمپاژ کند و یا به اندازه کافی از خون پر نشود.
- حمله قلبی
- نارسایی کلیوی
- آنوریسم
یک شرایط جدی است که دیواره‌های شریان پاره میشود یا باعث خونریزی شدید داخلی میشود.
- سکته مغزی
