کم خونی، نقص در اندازه یا تعداد گلبول های قرمز یا مقدار محتوای هموگلوبین آنهاست. این نقص، مبادله اکسیژن و دی اکسیدکربن ما بین خون و سلول های بافت را محدود می سازد.
طبقه بندی کم خونی براساس اندازه سلول، ماکروسیتیک (بزرگتر از طبیعی)، نرموسیتیک (طبیعی)، میکروسیتیک (کوچک) و همچنین بر اساس محتوای هموگلوبین آن ها، هیپوکرومیک (رنگ پریده ناشی از کمبود هموگلوبین) و نرموکرومیک (رنگ طبیعی) صورت می گیرد. همچنین بیشتر کم خونی ها در نتیجه فقدان مواد مغذی مورد نیاز جهت سنتز اریتروسیت ها و به طور کلی آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک به وجود می ایند.
- به کم خونی ناپایدار یا زود گذر میکروسیتیک هیپوکرومیک، کم خونی ورزشی نیز می گویند.
کم خونی ورزشی در شرایطی اتفاق می افتد که سطح هموگلوبین خون ورزشکاران آموزش دیده کم شده باشد. سطح طبیعی هموگلوبین برای آقایان، 14 تا 17.5 گرم در دسی لیتر و برای خانم ها 12 تا 16 گرم در دسی لیتر است. همچنین کمی خونریزی و فریتین پایین در کم خونی ورزشی اتفاق می افتد.
در ابتدای هر ورزش شديد كه در اين آنمی ديده می شود افزایش تخریب گلبول های قرمز خون به همراه کاهش غلظت آهن هموگلوبین سرم و غلظت های فریتین ممکن است که در اغاز یا مراحل ابتدایی تمرین های ورزشی سخت و شدید به وجود آید.
بعضی از عواملی که ممکن است باعث بروز آنمی یا کم خونی ورزشی شود:
- مصرف ناکافی آهن
- جذب ضعیف آهن
- از دست دادن آهن از طریق عرق
- تخریب گلبول های قرمز
- خونریزی در دستگاه گوارش
- از دست دادن ادرار
- گسترش حجم پلاسما
- کمبود ویتامین B12
هیچ ورزشکاری نباید مکمل آهن مصرف کند مگر این که براساس تست CBC با افتراق سلولی، سطح فریتین و آهن سرم TIBC و درصد اشباع ظرفیت اتصال به آهن، کم خونی فقر آهن واقعی در وی مورد تشخیص قرار گرفته باشد.
ورزشکاران زن، گیاه خوار، ورزشکاران شرکت کننده در ورزش های استقامتی و یا ورزشکارانی که وارد مرحله رشد جهشی می شوند در معرض خطر کم خونی فقر آهن قرار دارند و بنابراین باید به صورت دوره ای مورد پایش قرار گیرند.
علائم و نشانه های آنمی یا کم خونی ورزشی
- خستگی
- ناتوانی در انجام فعالیت های ورزشی
- رنگ پریدگی
- بی اشتهایی
تغذیه و رژیم درمانی پزشکی در کم خونی ورزشی
بهترین راه مقابله با کم خونی ورزشی پیشگیری است. از طریق تغذیه مناسب که شامل تأمین تمام مواد مغذی، از جمله ویتامین ها و مواد معدنی است، می توان از بروز کم خونی ورزشی جلوگیری کرد.
- افراد ورزشکار به دلیل غلظت پایین هموگلوبین باید از رژیم های غنی از آهن (به دلیل این که اکسیژن درمانی بهتر انجام گیرد) و همچنین با مقدار پروتئین بالا استفاده کنند.
- استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می باشند؛ مثل: جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، حبوبات مانند عدس و لوبیا، میوه های خشک (برگه زردآلو، توت خشك، برگه آلو، انجير خشك و كشمش) و دانه های روغنی.
- باید توجه زیادی به مصرف زیاد چای و قهوه صورت گیرد زیرا باعث کاهش جذب آهن می شود. (پرهیز از مصرف چای و قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا)
- برخی از داروها همچنین جذب آهن را کاهش می دهند؛ به عنوان مثال: تتراسایکلین و آنتی اسیدها
- برای تقویت جذب آهن، آب پرتقال، غذا یا نوشیدنی های غنی از ویتامین C را به همراه وعده غذایی غنی از آهن یا مکمل های آهن بخورید.
- به یاد داشته باشید که آهن موجود در گوشت (به نام "آهن هم") بهتر از آهن غیرهم موجود در سبزیجات، میوه، لوبیا و غلات جذب می شود.
- استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین C در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن از قبیل: گریپ فروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز و لیمو ترش.
