عامل مسبب سل (TB) مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یک عامل باکتریایی داخل سلولی و هوازی اجباری با سرعت رشد آهسته است که پاسخ گرانولوماتوز را در بافت های طبیعی میزبان القاء می کند. سازمان بهداشت جهانی وجود تقریبا 630000 مورد از سل را درجهان برآورد می کند.
از آن جا که میزبان سل مقاوم به رژیم چند دارویی در حال افزایش است درسال 2013 سل به عنوان یک نگرانی بهداشتی مهم در نظر گرفته شد.
زمانی که بیمار مبتلا به سل سرفه می کند قطرات ریز مایعی که با سرفه خارج می شوند حاوی مقادیر بسیار زیادی از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس هستند. ذرات ریز عمیقا به داخل ریه ها نفوذ می نمایند. هر کدام از این قطرات بسیار کوچک و ریز ممکن است که 1 تا 5 باسیل را منتقل سازد که همین برای ایجاد عفونت کافی می باشد. این امر توجیهی برای این علت است که چرا افراد مبتلا به سل فعال باید تا زمان رسیدن به مرحله غیر عفونت زایی از دیگران ایزوله و جدا شوند.
تقریبا در 50% از موارد عفونت پیشرفت می کند و سل فعال را به وجود می آورد. در 95% موارد زمانی که میزان پاسخ ایمنی سلولی (با واسطه سلولی) مؤثر است عفونت متوقف و مهار شده است.
زمانی که بیماران با سل فعال تحت درمان قرار نگرفته اند ممکن است که در نتیجه پیشرفت بیماری و عوارض آن جان خود را از دست بدهند.
علائم سل
علائم سل فعال عبارت است از:
- سرفه هایی که سه هفته یا بیشتر طول بکشد.
- سرفه همراه با خون
- درد قفسه سینه یا درد با تنفس یا سرفه
- کاهش وزن غیر عمدی
- خستگی
- تب
- عرق شب
- لرز
- از دست دادن اشتها
تغذیه و رژیم درمانی در بیماری سل
به محض محرز شدن تشخیص بیماری سل درمان باید با 4 داروی ضد سل(TB) ایزونیازید ریفامپین پیرازینامید و اتامبوتول شروع شود که هر کدام از این داروها تداخلات دارو-غذا دارند. این داروها برای دو ماه ادامه می یابند و تنها مصرف ایزونیازید و ریفامپین برای بیش از 4 ماه ادامه پیدا می کنند.
سوءتغذیه در بیماران مبتلا به سل (TB) شایع است و مکمل یاری تغذیه ای نیز ضرورت دارد. در بیماران مبتلا به سل (TB) وضعیت تغذیه ای پروتئین به صورت سطوح پایین پروتئین های التهابی، شاخص های تن سنجی و وضعیت ریز مغذی های آن ها بروز می کند. سل منجر به تشدید هر گونه وضعیت سوءتغذیه ای قبلی می شود و کاتابولیسم را افزایش می دهد.
دستور العمل های سازمان بهداشت جهانی توصیه می کنند که بیماران مبتلا به سوءتغذیه شدید بستری شوند.
مکمل یاری تغذیه ای تا زمان دستیابی بیمار به شاخص نمایه توده بدنی (BMI) 18.5 مورد توصیه قرار گرفته است.
سل فعال با کاهش وزن کاشکسی و غلظت کم لپتین سرمی ارتباط دارد. یک ارتباط سینرژیک ما بین سوءتغذیه و عفونت وجود دارد.
در کوتاه مدت، سوءتغذیه، خطر عفونت و پیشرفت آن عفونت به سمت ایجاد سل فعال را افزایش می دهد. در دراز مدت، سوءتغذیه خطر فعالیت مجدد بیماری سل را بیشتر می کند. همچنین سوءتغذیه می تواند تاثیر رژیم دارویی ضد سل را کاهش دهد و بیماران مجبور باشند برای چندین ماه رژیم دارویی را ادامه دهند. اثر واکسن با سیل کالمت- گورین یا BCG نیز می تواند توسط سوءتغذیه مختل شود.
توصیه های تغذیه ای در بیماران مبتلا به سل
- مصرف سبزیجات برگدار و به رنگ تیره مانند کلم و اسفناج به دلیل داشتن آهن زیاد و ویتامین B موجود در آن
- مصرف مقدار زیادی از غلات سبوس دار مانند پاستای گندم، نان و غلات کامل
- مصرف سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان و به رنگ های روشن مانند هویج، فلفل، گوجه فرنگی، کدو و میوه ها مانند زغال اخته و گیلاس
- به جای مصرف کره، از چربی های غیر اشباع مانند روغن زیتون استفاده کنید.
