اسپینا بیفیدا (ستون مهره شکاف دار) نقص لوله عصبی است که به صورت چندین مشکل ظاهر می شود.

اسپینا بیفیدا معمولی ترین اختلال در تشکیل طناب نخاعی است که عموما هم در بین روزهای 26 تا 30 بارداری به وجود می آید؛ به طوری که زمان وقوع این اختلال در موقعیت مکانی ضایعه تاثیر گذار است.

ضایعه ناشی از اسپینا بیفیدا ممکن است که در مناطق سینه ای، کمری یا ساکرال به وجود آید و شدت فلج را تحت تاثیر قرار دهد. هر چه ضایعه بالاتر باشد شدت فلج شدن بیشتر است.

گستره تظاهرات بالینی اسپینا بیفیدا، از ضعف اندام های تحتانی تا فلج کامل و فقدان حس را در بر می گیرد. سایر تظاهرات اسپینا بیفیدا نیز شامل بی اختیاری ( ادرار و مدفوع ) و هیدروسفالی می باشد.

امروزه پیشگیری از اسپینا بیفیدا امکان پذیر شده است. در دهه 1980 مطالعات اثر مثبت مکمل یاری مادر با اسید فولیک به علاوه مولتی ویتامین ها را برای پیشگیری از اسپینا بیفیدا گزارش نمودند.

این رویکرد خطر بروز اسپینا بیفیدا در حاملگی دوم را نیز کاهش می دهد. نتایج حاصل از مطالعات متعدد نشان می دهند که مکمل یاری با اسید فولیک قبل از حاملگی مؤثر می باشد؛ به طوری که توصیه ملی، تجویز 400 میلی گرم در روز از اسید فولیک برای زنان سنین باروری است. اگر چه سوراخ نخاعی ( باز ماندن ضایعه نخاعی) را می توان از طریق جراحی اصلاح کرد ولی آسیب عصبی ماندگار است و منجر به درجات متغیری از فلج اندام های تحتانی می گردد.

علاوه بر مشکلات بدنی و حرکتی بیشتر افراد مبتلا به اسپینا بیفیدا به بعضی اشکال معلولیت ذهنی مبتلا هستند.

ضایعه نخاعی تعداد زیادی از سیستم های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند به موارد زیر منتهی گردد:

• ضعف اندام تحتانی
• فلج و بی حرکتی
• وضعیت پوستی ضعیف و نا مطلوب به دلیل زخم های فشاری
• از بین رفتن مثانه و ایجاد بی اختیاری ادراری
• هیدروسفالی
• عفونت های مجرای ادرار
• یبوست
• چاقی

همچنین تشنج نیز تقریبا در 20 % از کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا به وجود می آید که نیاز به درمان طبی و دارویی دارد.

در صورت شکست دارویی یک رژیم غذایی کتوژنیک را می توان مورد آزمایش قرار داد.

برای پیشگیری و درمان عفونت های مجاری ادراری و کنترل مثانه، درمان طبی و دارویی طولانی مدت مورد نیاز می باشد. مشکلات تغذیه ای حاصله نیز شامل موارد زیر است:

• چاقی
• مشکلات مربوط به خوردن
• یبوست
• تداخل غذا- دارو

کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا ممکن است که به لاتکس آلرژی داشته باشند. توصیه شده است که این کودکان از خوردن مواد غذایی مشخصی مانند موز ،کیوی و آووکادو پرهیز نمایند.

واکنش های ملایم نیز می توانند در اثر خوردن سیب ها، هویج ها ،کرفس ،گوجه فرنگی ها، انبه هندی و خربزه ها به وجود آیند.

تغذیه و رژیم درمانی در اسپینا بیفیدا

تعداد زیادی از کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا غذاهای با تنوع کم و محدودی می خورند که معمولا هم توسط والدینشان به عنوان مشکل پسند در غذا خوردن توصیف می شوند.

زمانی که تاریخچه رژیمی یا غذایی گرفته می شود، ارزیابی از نظر مصرف غذاهای متنوع و به ویژه غذاهای دارای فیبر بالا اهمیت دارد.

مطالعات نشان داده اند که کودکان هشت ساله یا بیشتر مبتلا به اسپینا بیفیدا نیاز به انرژی 7 کیلوکالری به ازای سانتی متر قد با هدف کاهش وزن و انرژی 9 تا 11 کیلو کالری به ازای سانتی متر قد با هدف کنترل وزن دارند.

در کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا ارزیابی مقدار مایع دریافتی نیز اهمیت دارد؛ زیرا بسیاری از این کودکان، مبتلا به عفونت های مجاری ادراری هستند و ممکن است که مقدار آب ناکافی و مقادیر زیاد و بیش از حدی از نوشیدنی های غیر الکلی و چای را بنوشند.

شیره گیاه قره قاط را نیز میتوان برای این کودکان تجویز کرد. همچنین فعالیت فیزیکی باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

افراد فعال و دارای حرکت که شانت مغزی دارند ممکن است که از انجام ورزش های تماسی منع شوند ولی می توانند در پیاده روی و دویدن شرکت نمایند.